κυρία Λαβουαζιέ, άφησαν ίχνη οι αλλαγές στον πίνακα!

η Μαρί Aν Πολζ (1758 – 1836) κόρη γάλλων φοροεισπρακτόρων, είναι γνωστή ως κυρία Λαβουαζιέ, μετά το γάμο της με τον εικοσιοκτάχρονο Αντουάν Λουί Λαβουαζιέ (1743 – 1794), επίσης φοροεισπράκτορα, όπως και ο πατέρας του. Η ίδια παντρεύτηκε μόλις δεκατριών ετών

τα είκοσι τρία χρόνια της κοινής τους ζωής εργάστηκαν μαζί πολύ παραγωγικά στο χημικό εργαστήριο του Αντουάν, αφού ο Λαβουαζιέ γρήγορα συνειδητοποίησε το ταλέντο και την αγάπη του για την επιστήμη και την μετέδωσε και στη νεαρή γυναίκα του

η ίδια μετάφρασε τεχνικά κείμενα απ’ την αγγλική βιβλιογραφία (των Πρίστλεϊ και Κάβεντις), επιμελήθηκε τα σχέδια στις επιστημονικές ανακοινώσεις του Λαβουαζιέ, συνέδραμε σε κάθε φάση του πειραματισμού και λειτούργησε ένα λαμπρό σαλόνι που διευκόλυνε τις κοινωνικές και επιστημονικές επαφές της ίδιας και του συζύγου της

σκίτσο χημικού ζυγού της κ. Λαβουαζιέ στο Traité Elémentaire de Chimie

ένα απ’ τα  σχέδια που φιλοτέχνησε για να περιγράψει τις εμπειρίες της απ την κοινή ζωή με τον Λαβουαζιέ στο εργαστήριο

σ’ αυτό το εργαστήριο προέκυψε ο ρόλος του οξυγόνου στις καύσεις, η ανίχνευση στον αέρα του αδρανούς στις καύσεις αζώτου, η αρχή διατήρησης της μάζας στις χημικές αντιδράσεις, η ποσοτικοποίηση της Χημείας. Όλα αυτά απέδωσαν στον Λαβουαζιέ το ρόλο του «πατέρα της Σύγχρονης Χημείας»

αξίζει να αναφερθεί για τη συνέχεια ότι ο Λαβουαζιέ με λεπτές ζυγίσεις απέρριψε το μοντέλο εκείνου του αβαρούς ρευστού, του φλογιστού, ως υπεύθυνου για τις καύσεις. Με θέρμανση το φλογιστό που βρισκόταν μέσα στα εύφλεκτα υλικά, ελευθερωνόταν (ήταν η ίδια η φλόγα) και το υλικό εξελισσόταν σε στάχτη. Ο Λαβουαζιέ πέτυχε να δείξει ότι τα σώματα όταν οξειδώνονται όχι απλώς δεν χάνουν κάτι αλλά βαραίνουν. Απορρίπτοντας το φλογιστό εισήγαγε την έννοια του αβαρούς καλορικού ρευστού για να ερμηνεύσει τις θερμικές μεταβολές. Αυτό το μοντέλο αμφισβητήθηκε μεταξύ των άλλων και απ’ τον δεύτερο άνδρα της Μαρίας Λαβουαζιέ, τον διεθνή τυχοδιώκτη, αμερικανό που ακολούθησε τους εγγλέζους μετά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, Μπέντζαμιν Τόμσον (1753 – 1814) που έφτασε να γίνει «κόμης του Ρούμφορντ»

ο Τόμσον απέδωσε στην εργασία των αλόγων που κινητοποιούσαν το τρυπάνι που διάνοιγε την κάνη του κανονιού την υπερβολική θέρμανση του νερού που χρησιμοποιήθηκε για την ψύξη της κάνης και όχι στην ελευθέρωση του καλορικού ρευστού που υποθετικά βρισκόταν στο σίδερο της κάνης

η Μαρία, μετά από 17 χρόνια γάμου, παράγγειλε στον πιο γνωστό ζωγράφο της εποχής, τον Ζακ Λουί Ντάβιντ (1748 – 1825), που υπήρξε και ο δάσκαλός της στη ζωγραφική, ένα πίνακα που θα απεικόνιζε την ίδια και τον Λαβουαζιέ

ο πίνακας ολοκληρώθηκε το 1788 αλλά δεν εκτέθηκε δημόσια, λόγω του αντι-αριστοκρατικού κλίματος που επικρατούσε στο Παρίσι, μόλις έξι μήνες πριν την κατάληψη της Βαστίλης, δηλαδή του ορόσημου έναρξης της Γαλλικής Επανάστασης

ο πίνακας κληρονομήθηκε απ’ την κ. Λαβουαζιέ σε μια ανιψιά της, το 1924 αγοράστηκε απ τον Τζων Ντάβινσον Ροκφέλερ και το 1977 πέρασε στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης

στα εργαστήρια του Μουσείου παρέμεινε για καθαρισμό και συντήρηση μέχρι το 2019. Η σάρωση με υπέρυθρες ακτίνες ανάδειξαν την ύπαρξη μη ορατού κόκκινου χρώματος στην περούκα της κ. Λαβουαζιέ (μεσαία σκοτεινή φωτογραφία)

με τον φθορισμό που προέκυψε απ τη σάρωση με ακτίνες Χ διαφόρων συχνοτήτων αναδείχτηκε η πρώτη εκδοχή του πίνακα (τρίτη φωτογραφία, δεξιά) όπου με κόκκινο χρώμα έχει αναπαρασταθεί ένα καπέλο με κορδέλες και τεχνητά λουλούδια στο κεφάλι της κ. Λαβουαζιέ, όπως συνηθιζόταν την εποχή της Αυτοκρατορίας για τις κυρίες της αριστοκρατικής τάξης. Απουσιάζουν επίσης κάποια απ’ τα γυάλινα όργανα χημείας που συμπεριλήφθηκαν στην τελική εκδοχή

επομένως ο ζωγράφος και οι ιδιοκτήτες – χορηγοί του πίνακα μετασχημάτισαν τις λεπτομέρειες, ενισχύοντας την επιστημονική ενασχόληση του ζεύγους και υποβαθμίζοντας την αριστοκρατική εκδοχή της κοινής τους ζωής, ενώ αυξάνονταν τα μποφόρ των ανέμων της Επανάστασης

αυτές οι προσαρμογές απ το «αριστοκρατικό» στο «επιστημονικό» κάποιους ωφέλησαν και κάποιους όχι

ο ζωγράφος της αριστοκρατίας Ντάβιντ προσχώρησε στους επαναστάτες και μάλιστα στην πτέρυγα των πιο ριζοσπαστικών στοιχείων, των «Ιακωβίνων», στη γραμμή του Ζαν Πωλ Μαρά (1743 – 1793) και του Μαξιμιλιανού Ροβεσπιέρου (1758 – 1794)

ο Μαρά δολοφονήθηκε στο λουτρό του απ’ την Σαρλότ Κορντέ (1768 – 1793) που εκπροσωπούσε τη φράξια των Γιρινδίνων και ο Ντάβιντ τον αποθανάτισε ως ήρωα της Επανάστασης λίγους μήνες μετά σε έναν απ’ τους πιο αναγνωρίσιμους πίνακές του, τον «θάνατο του Μαρά»

ο Μαρά, με σπουδές ιατρικής, ανέπτυξε και επιστημονικά ενδιαφέροντα. Σ’ αυτή την εποχή που οι ερμηνείες αποδίδονταν σε αβαρή και αόρατα ρευστά που προίκιζαν την ύλη με ιδιότητες, παράλληλα με το φλογιστόν, το καλορικό ρευστό που ήδη αναφέρθηκαν και το ηλεκτρικό ρευστό, ο Μαρά εισηγήθηκε στην Παρισινή Ακαδημία Επιστημών, το 1779, μια δικιά του εκδοχή για την ενέργεια, που ήταν το υπόστρωμα όλων αυτών των ρευστών. Το «πυριφώδες υγρό», ήταν ένα ακόμα αβαρές ρευστό που έβγαινε από βράχους όταν αυτοί ζεσταίνονταν. Η ύπαρξή του προέκυπτε με περισσότερα από 150 πειράματα τα οποία αναπτύσσονταν λεπτομερώς

η αντιμετώπιση της Ακαδημίας υπήρξε ευγενική, αφού περιορίστηκε να αναγνωρίσει την αξία της μεθοδολογίας που χρησιμοποίησε ο Μαρά. Ο Λαβουαζιέ αντιθέτως υπήρξε κατηγορηματικά απορριπτικός. Αυτή η αφορμή πυροδότησε σειρά αρνητικών άρθρων του Μαρά για την πολιτική της Ακαδημίας και ιδιαίτερα για τον Λαβουαζιέ

ένα ακόμα σκίτσο της κ. Λαβουαζιέ απ το εργαστήριο – ο πειραματιστής φυσά μέσα σε διάλυμα που βρίσκεται στο ένα σκέλος χημικού ζυγού

η δολοφονία του Μαρά οδήγησε τους οπαδούς του να επιδιώξουν αντεκδίκηση πέραν της εκτέλεσης της Κορντέ. Επιλέχθηκε, σε συνδυασμό με το ότι τα έσοδα του κράτους είχαν ελαττωθεί, η παραδειγματική σύλληψη και δίκη των φοροεισπρακτόρων που επιτηδεύονταν και πριν την Επανάσταση. Μαζί με 27 απ’ αυτούς συνελήφθη και ο Λαβουαζιέ, αφού οι οπαδοί του Μαρά δεν είχαν λησμονήσει την οργή του Μαρά για το πρόσωπό του και η επιστημοσύνη του δεν μπόρεσε να λειτουργήσει ως ασπίδα αλλά μάλλον ως λιπαντικό της λαιμητόμου

8 Μαΐου 1794 – Παρίσι – όρθιος με την κόκκινη ρεντιγκότα

και μετά;

μετά από ένα χρόνο αυτή η φάση της Επανάστασης χαρακτηρίστηκε ως «Περίοδος Τρομοκρατίας», ο Μαρά «τέρας», η Κορντέ «τυραννοκτόνος» και ο Λαβουαζιέ «θύμα της Τρομοκρατίας»

ο Ντάβιντ εξελίχθηκε ως ο πιο γνωστός ζωγράφος και των χρόνων του Ναπολέοντα

ο Ναπολέων διασχίζει τις Άλπεις

η χήρα του Λαβουαζιέ δεν ευτύχησε στο γάμο της με τον Τόμσον, που διάρκεσε απ το 1805 ως το 1809, διότι δεν της παραχώρησε χώρο στο εργαστήριό του, δεν απολάμβανε την ανεξαρτησία που έζησε με τον πρώτο άνδρα της και επέμενε να ονομάζεται κ. Λαβουαζιέ και όχι κ. Τόμσον, ούτε καν κ. Πολζ

ο Τόμσον, όρθιος μπρος απ την πόρτα του παρασκευαστήριου – πειράματα για το κοινό στο Βασιλικό Ίδρυμα

η στροφή του Ντάβιντ προς τους επαναστάτες ήταν η αιτία της διακοπής των σχέσεών του με την κ. Λαβουαζιέ, αλλά η επίδρασή του ως δασκάλου άφησε αποτυπώματα

ο Φραγκλίνος δια χειρός κ. Λαβουαζιέ (1788)

όσο για τον πίνακα που μαρτύρησε μέσω της Χημείας τις προσαρμογές «επί το επιστημονικότερο», αυτός αποτέλεσε έκτοτε το πρότυπο για την αναπαράσταση του «πατέρα της Σύγχρονης Χημείας»

ο Λαβουαζιέ, πάντα με τη συνεργάτη – γυναίκα του, να περιτριγυρίζονται από  όργανα χημείας, με ένδυση σοβαρή, χωρίς φρου – φρου κι αρώματα

ο πίνακας είναι του εγγλέζου Έρνεστ Μπόαρντ (1877 – 1934)

η ανάρτηση στηρίχτηκε κυρίως στα:

refashionig the Lavoisiers, S. Centeno, D. Mahon, D. Pullins

discovering the evolution of Jacques-Louis David’s portrait of Antoine-Laurent and Marie-Anne Pierrette Paulze Lavoisier, S. Centeno, D. Mahon, F. Caro, D. Pullins

ο Λαβουαζιέ και το μυστικό της φωτιάς, Χ. Βάρβογλης