by 
-Μήπως ο Ερατοσθένης δεν ήταν ο πρώτος που μέτρησε την ακτίνα της Γης;
-Μήπως δεν χρειαζόταν να γνωρίζει την ημερομηνία που ο ήλιος αντικατοπτρίζεται στον πάτο των πηγαδιών της Συήνης;
-Μήπως δεν χρειαζόταν να μετρήσει την ελάχιστη σκιά στην Αλεξάνδρεια την ίδια ημερομηνία;
Ένα άρθρο στο οποίο αναπτύσσεται μία μεθοδολογία που πιθανόν να χρησιμοποίησε ο Ερατοσθένης διαφορετική από την επικρατούσα άποψη ΕΔΩ
Καλημέρα Πάνο.
Πολύ καλό άρθρο.
Έχω διαβάσει ότι ο Αριστοτέλης, αλλά και άλλοι πριν από αυτόν, πίστευε ότι η γη είναι σφαιρική. Την εμπειρία πρέπει να την εκμεταλλεύονταν οι ναυτικοί της εποχής πολύ πριν τον Αριστοτέλη ή έστω να είχαν κάνει την παρατήρηση βλεποντας τον ποιλικό αστέρα.
Έχεις δίκιο Γιάννη. Μερικές μετρήσεις της περιμέτρου της γης στην αρχαιότητα:
Αριστοτέλης 384-322 πχ 63.000 Km
Αρχιμήδης 287-212 πχ 47.250 Km
Ερατοσθένης 276-194 πχ 39.690 Km
Ίππαρχος 190-120 πχ 43.785 Km
Ποσειδώνιος 135-51 πχ 37.800 Km
Διονυσόδωρος 1ος αιώνας πχ 39.690 Km
Μαρίνος 80 μχ 28.350 Km
Πτολεμαίος 100-178 μχ 28.350 Km
Καλημέρα σε όλους.
Πάνο πολύ καλό άρθρο, σε ευχαριστούμε.
Συμφωνώ ότι και άλλοι θα πρέπει να πίστευαν ότι η γη είναι σφαιρική.
Δε μπορεί ένα τόσο σημαντικό ζήτημα να το γνώριζε μόνον ένας.
Όπως και για τον Αρίσταρχο το Σάμιο και ηλιοκεντρικό του σύστημα:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82_%CE%BF_%CE%A3%CE%AC%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82
Δε μπορεί να ήταν κάτι που μόνο αυτός το σκέφτηκε.
Οι ιδέες στην ιστορία δεν έρχονται σαν κομήτες και φεύγουν.
Έχουν ένα ιστορικό υπόβαθρο που τις αναδεικνύει.
Δείτε εδώ στο υλικό μια αρχική ιδέα ή απορία πόσο εμπλουτίζεται από συναδέλφους.
Να είστε όλοι καλά!!!
Καλημέρα παιδιά
Επειδή όπως επισημαίνει ο Βασίλης, οι μεγάλες ιδέες – υποθέσεις για τον Κόσμο έχουν πρώτα εκτεταμένα κυοφορηθεί έξω απ’ το μυθικό πλαίσιο μέχρι να αποκτήσουν πρώτα μια ορθολογική περιγραφή και στη συνέχεια κάποια μαθηματική τεκμηρίωση των υποθέσεων που επεξεργάζονται,
παραθέτω κάποιες απόψεις για τη σφαιρικότητα της γης
πριν τον Ερατοσθένη τον Κυρηναίο (276 – 194 π.Χ.),
αλλά κυρίως πολύ πιο πριν απ’ τις χρονολογίες που επισημαίνει η αποδελτίωση που παραθέτει στο σχόλιό του ο Πάνος
Παρμενίδης, 500 π.Χ.
Σύμφωνα με τον Aέτιο, ο Παρμενίδης θεωρούσε πως η μείξη των πυκνών και αραιών αυτών ζωνών προσέδωσε στον Γαλαξία μας τη γαλακτόχρωμη υφή του [Aέτ. III, 1, 4 (D. 365)].
Επηρεασμένος από τις εν γένει φιλοσοφικές θέσεις των Eλεατών υποστήριζε κι αυτός παρόμοιες απόψεις για τη Γη, ότι δηλαδή ήταν ακίνητη, σφαιρική και κατείχε το κέντρο του Σύμπαντος
Αυτές τις απόψεις του Παρμενίδη τις περιγράφει ο Διογένης ο Λαέρτιος, που σημειώνει ότι ο Παρμενίδης υποστήριζε τη γεωκεντρική άποψη, που αποδίδεται με την πρόταση ότι τη Γη θεωρούσε σφαιροειδή και κειμένη στο κέντρο του Σύμπαντος (Διογέν. Λαέρτ. Φιλοσόφων Bίοι IX, 22).
Οι Πυθαγόρειοι αστρονόμοι,
μαθηματικοί και φιλόσοφοι, κατά τον 6ο αι. π.Χ., δέχονταν ήδη τη σφαιρικότητα της Γης
Οι Έκφαντος, Ικέτας και Ηρακλείδης ο Ποντικός τη θέτουν να περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της σε 24 ώρες. Αποδίδουν δε τη φαινόμενη κίνηση της ουράνιας σφαίρας από Ανατολή σε Δύση στην περιστροφή της Γης
Ο Φιλόλαος ο Πυθαγόρειος αποτελεί ίσως τον πρώτο αστρονόμο που θεώρησε τη Γη σφαιρικό ουράνιο σώμα και μάλιστα όχι ακίνητο, αλλά περιφερόμενο γύρω από το Κεντρικό Πυρ
Απόσπασμα από τα περί ουρανού του Αριστοτέλη.
Λέει κάπου ότι με μικρές μετακινήσεις βλέπουμε άστρα που δεν βλέπαμε.
Ενδιαφέρον έχουν και τα περί βίας (δύναμης).
Και τα περί της σκιάς της γης.
Γιάννη, πέρα απ’ την εκπαιδευτικά παραδειγματική ανάκληση της μέτρησης του Ερατοσθένη στις σχολικές αυλές, υπάρχει και το υπόστρωμα των μετασχηματισμών που πραγματευόμαστε στις σχολικές τάξεις
Η επίγνωση των κοινωνικών – ιστορικών παραμέτρων αποδοχής των επιστημονικών καινοτομιών θα βοηθήσει να θέτουμε διδακτικούς στόχους χωρίς τους τυπικούς μαξιμαλισμούς που χαρακτηρίζουν τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών
Δυο διευκρινήσεις σχετικές με το θέμα, εστιασμένες στον Ερατοσθένη και τις υποθέσεις για τη σφαιρικότητα της Γης
Στο πρώτο παράθεμα ο αστροφυσικός Χ. Βάρβογλης, επισημαίνει ότι:
Το πείραμα του Ερατοσθένη είχε δημιουργήσει μεγάλη εντύπωση στην εποχή του, και αρκετοί μεταγενέστεροι φυσικοί φιλόσοφοι, όπως ονομάζονταν οι επιστήμονες εκείνη την εποχή, θέλησαν να το επαναλάβουν
Ο πρώτος που γνωρίζουμε, χρονολογικά, ήταν ο Έλληνας Ποσειδώνιος ο Ρόδιος, ο οποίος γύρω στο 100 π.Χ. υπολόγισε την ακτίνα της Γης με διαφορετική μέθοδο από αυτήν του Ερατοσθένη
Υπέθεσε ότι η Αλεξάνδρεια και η Ρόδος είναι στον ίδιο μεσημβρινό και υπολόγισε ότι η επίκεντρη γωνία που σχηματίζουν οι δύο πόλεις είναι 7,5 μοίρες, παρατηρώντας όχι τον Ήλιο αλλά το ύψος του αστέρα Κάνωπου, όπως φαίνεται από τις δύο πόλεις
Υποθέτοντας ότι η απόσταση των δύο πόλεων είναι 5.000 στάδια, κατέληξε σε ένα αποτέλεσμα πρακτικά ίδιο με αυτό του Ερατοσθένη
Μεταγενέστερα όμως αναθεώρησε την εκτίμησή του για την απόσταση Ρόδου- Αλεξάνδρειας σε 3.750 στάδια, οπότε η ακτίνα της Γης προέκυψε ίση με 4.500 χιλιόμετρα, δηλαδή 30% μικρότερη από την πραγματική
Με την τιμή αυτή συμφώνησε στη συνέχεια ο ρωμαίος ναύαρχος και φυσικός φιλόσοφος Πλίνιος, ενώ την καθιέρωσε οριστικά ο έλληνας αστρονόμος Πτολεμαίος αναφέροντάς τη στο βιβλίο του Γεωγραφία
Τα βιβλία του Πτολεμαίου έχαιραν μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των επιστημόνων ως την Αναγέννηση, και αυτό το γεγονός ήταν η αιτία να επικρατήσει τελικά η λανθασμένη τιμή του Ποσειδώνιου για την ακτίνα της Γης
Σε υδρόγειες σφαίρες της εποχής, κατασκευασμένης με βάση αυτήν τη λανθασμένη τιμή, βλέπει κανείς τοποθετημένες την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική να καλύπτουν όλη την επιφάνεια της Γης, χωρίς να υπάρχει διαθέσιμος χώρος για άλλη ήπειρο
Ο Κολόμβος, με βάση παρόμοιους χάρτες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ινδία απείχε από τα Κανάρια Νησιά μόλις 6.300 χιλιόμετρα δυτικά (αντί για τη σωστή 28.000 χιλιόμετρα), οπότε θα μπορούσε να φθάσει σχετικά σύντομα στις Ινδίες ταξιδεύοντας προς δυσμάς
Επομένως θα μπορούσε κανείς να πει ότι το λάθος του Ποσειδώνιου έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο, αφού είναι σχεδόν βέβαιο ότι αν γνώριζε τις πραγματικές διαστάσεις της Γης δεν θα τολμούσε ποτέ να ξεκινήσει για ένα ταξίδι 28.000 χιλιομέτρων με τα πλοία της εποχής
Σχετικά με την τελευταία περί Κολόμβου παρατήρηση του Βάρβογλη, ο επιστημολόγος Ουμπέρτο Έκο επισημαίνει:
Πως μπορούμε να περιμένουμε από το σχολείο μια σωστή επιστημονική πληροφόρηση όταν ακόμα και σήμερα, σε πολλά σχολικά βιβλία διαβάζουμε ότι πριν από τον Χριστόφορο Κολόμβο, ο κόσμος πίστευε ότι η Γη είναι επίπεδη, πράγμα που είναι ιστορικό λάθος, γιατί και οι αρχαίοι Έλληνες ήξεραν ότι η Γη είναι στρογγυλή, αλλά και οι ίδιοι οι σοφοί της Σαλαμάνκα που αντετίθεντο στο ταξίδι του Κολόμβου, απλώς επειδή είχαν κάνει πιο σωστούς λογαριασμούς από τους δικούς του για τις πραγματικές διαστάσεις του πλανήτη μας;
στο Ου. Έκο, Φανταστικές Αστρονομίες, Κατασκευάζοντας τον Εχθρό, εκδ. Ψυχογιός
τώρα εσύ θα θυμηθείς το “αυγό του Κολόμβου”
μάλλον ήταν τζούφιο