Α. Παπάζογλου & Γ. Φασουλόπουλος
Αφορμή για την ανάρτηση αποτέλεσε ο χαρακτηρισμός του Κοπέρνικου ως αστρολόγου σε άρθρο του ιστότοπου tvxs, στις 24/5/2023
«ο πρώτος εκφραστής της ηλιοκεντρικής θεωρίας, μετά τους αρχαίους Έλληνες, και αστρολόγος του 16ου αιώνα Νικόλαος Κοπέρνικος σαν σήμερα, 24 Μαΐου, το 1543 πέθανε άσημος»
Αυτό το άρθρο αναπαράχθηκε χωρίς διαφοροποιήσεις ή ενστάσεις από αρκετά διαδικτυακά μέσα. Εξαίρεση αποτέλεσε το ylikonet, που δημοσίευσε το άρθρο επιλέγοντας όμως γι’ αυτόν που με το έργο του εισηγήθηκε την σύγχρονη Αστρονομία, την ιδιότητα του αστρονόμου
ο τελευταίος των Αριστοτελικών
Κατά τις δεκατετράχρονες σπουδές του στην Κρακοβία και την Μπολόνια ο κληρικός Κοπέρνικος μαθήτευσε στην εκδοχή της Αστρονομίας του Κλαύδιου Πτολεμαίου (100 μ.Χ. – 170 μ.Χ.) όπως αυτή διαμορφώθηκε απ’ τους επίγονους Άραβες και Δυτικούς. Στην μεσαιωνική Ευρώπη έφτασε με τον αραβικό προσδιορισμό «Αλμαγέστη», δηλαδή η Μεγίστη. Το έργο αποτέλεσε το βασικό εργαλείο προσδιορισμού και πρόβλεψης των παρατηρούμενων ουράνιων σωμάτων με γυμνό μάτι. Η εκδοχή που τροποποίησε ο Κοπέρνικος ήταν βαρυφορτωμένη με επάλληλες διορθώσεις, που επέβαλαν ύστερες αστρονομικές παρατηρήσεις, οι οποίες αναδείκνυαν τις ασυνέπειες της πρωταρχικής κατασκευής. Αυτά τα μαθηματικά μπαλώματα ήσαν γεωμετρικά υφάδια σύνθετων κινήσεων κύκλων που τα κέντρα τους βρίσκονταν σε περιφέρειες άλλων κύκλων και ονομάστηκαν «επίκυκλοι». Ανάμεσα σε άλλους, ο Κοπέρνικος θεώρησε ως ιδιαίτερο πρόβλημα των εκδοχών του Πτολεμαϊκού Σύμπαντος του 15ου Αιώνα, τη μεταβολή του μέτρου της ταχύτητας των ουρανίων σωμάτων στις επικυκλικές τροχιές τους
Την περίοδο των σπουδών του ο Κοπέρνικος έμαθε και για τις εναλλακτικές του κυρίαρχου Πτολεμαϊκού Γεωκεντρικού μοντέλου που μετατόπιζαν τη Γη απ’ το κέντρο του Σύμπαντος. Αυτές που υπερασπίστηκαν μεταξύ άλλων, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (388 π.Χ.–310 π.Χ.), ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ.–230 π.Χ.), ο Nikolaus von Cusa (1401-1464), o Johannes Müller (1436-1476), γνωστός ως Regiomοntanus. Κυρίως, ο καθηγητής Αστρονομίας Domenico Maria Novara (1454–1504), που στο σπίτι του φιλοξενήθηκε ως οικότροφος όταν σπούδαζε στη Μπολόνια
Ο επιστημολόγος Τόμας Κουν, ασχολήθηκε με την «Κοπερνίκεια Επανάσταση» στην ομώνυμη μελέτη του «The Copernican Revolution», όπου σχολίασε το ένα και μοναδικό τυπωμένο βιβλίο του Κοπέρνικου, δηλαδή το περίφημο «De Revolutionibus Orbium Coelestium» που εκδόθηκε με την επιμονή και την άοκνη επιμέλεια του νεαρού μαθηματικού και αστρονόμου Georg Joachim de Porris (1514–1576), γνωστού ως Rheticus. Το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο βρήκε τον Καθολικό κληρικό στο νεκροκρέβατό του, το 1543
Τα συμπεράσματα του Κουν απ’ την ηλιοκεντρική διαχείριση του Κόσμου έγιναν ο οδηγός του για το γνωστότερο πόνημά του, δηλαδή τη «Δομή των Επιστημονικών Επαναστάσεων». Η ανάγνωση του Κουν στο «Revolutionibus» διαπιστώνει μια συντηρητική μαθηματική παρέμβαση τεχνικής φύσης που επιχειρεί να σώσει το Πτολεμαϊκό Σύστημα, το οποίο είχε καταστεί δύσχρηστο και αβέβαιο απ’ όλα τα διορθωτικά μπαλώματα των μεσαιωνικών αστρονόμων. Το ενδιαφέρον του εγχειρήματος του Κοπέρνικου είναι η ολοκληρωμένη ανασυγκρότηση του μοντέλου και κυρίως η παραγωγή νέων Αστρονομικών Πινάκων για την όποια χρηστική πρόβλεψη της θέσης των άστρων. Τίμημα της προσπάθειας ήταν η ώθηση της Γης στην περιφέρεια, με νέο πρωταγωνιστή τον Ήλιο να καταλαμβάνει το κέντρο του πλανητικού συστήματος
Αυτή η ριζοσπαστική επιλογή περιγράφηκε απ’ τον Κουν ως ρύθμιση τεχνική, που δεν είχε πρόθεση να αναδείξει και να συζητήσει τα θεμελιώδη δομικά προβλήματα της Πτολεμαϊκής Σύνθεσης, που είχαν ήδη αρχίσει αυτή την εποχή να σχολιάζονται. Η ιδιαίτερα απαιτητική μαθηματική του επεξεργασία απέτρεψε τους θεολογούντες αλλά μη ειδικούς να εστιάσουν στις επιπτώσεις, που συνεπαγόταν η ρύθμιση της μετατόπισης της Γης απ’ το κέντρο στην περιφέρεια
Οι ριζοσπαστικές προτάσεις του Κοπέρνικου έγιναν αντιληπτές, ως νεωτερισμοί που διευκόλυναν τους ουράνιους υπολογισμούς χωρίς να θέτουν δογματικά προβλήματα στην Ρωμαιοκαθολική θεολογία. Ενδεικτικά, ο Nikolaus von Schönberg (1472–1537), γερμανός Καρδινάλιος της Κάπουα τον παρακινεί εγγράφως, το 1536, να τυπώσει τα ευρήματά του και κυρίως τους νέους Αστρονομικούς Πίνακες που προέκυψαν απ’ τις μελέτες του. Οι ιδέες του Κοπέρνικου είχαν γίνει γνωστές απ’ το χειρόγραφό του «Comentariolus», του 1514, που συνιστούσε μια «Σύντομη Περιγραφή των Υποθέσεων του Ν. Κοπέρνικου γύρω απ’ τις Ουράνιες Κινήσεις». Το χειρόγραφο απευθύνθηκε σε περιορισμένο αριθμό ομότεχνων και προκάλεσε σχετικό μόνον ενδιαφέρον
Αλλά και οι Λουθηρανοί έδειξαν ενδιαφέρον για το ζήτημα, παρά τις χλιαρές αντιρρήσεις του ίδιου του Λούθηρου. Ο Λουθηρανός Rheticus ήταν αυτός που επίμονα προκάλεσε και κυρίως επιμελήθηκε την έκδοση του «Revolutionibus». Ο πρόλογος των «Revolutionibus» συντάχθηκε απ’ τον εξέχοντα Λουθηρανό θεολόγο Andreas Osiander (1498–1552), που διευκρίνιζε επιμελώς, ότι «αυτές οι υποθέσεις δεν είναι αναγκαστικά ορθές ή έστω πιθανές», άξιζε όμως να γνωστοποιηθούν διότι είναι «αξιοθαύμαστες», απλές και διευκόλυναν τους ορθότερους υπολογισμούς της θέσης των άστρων
Τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά των «Revolutionibus», σύμφωνα με τον Κουν, υποβαθμίστηκαν απ’ την υπόσχεση για ακριβέστερο προσδιορισμό της κίνησης των στοιχείων του «ουράνιου στερεώματος» και απ’ την υπερβολικά σύνθετη μαθηματική πραγμάτευση αυτής της «τεχνικής ρύθμισης». Σταδιακά τις επόμενες δεκαετίες έγιναν αντιληπτές οι επαναστατικές συνέπειες της πρότασης. Δεν είναι μόνον η μετατόπιση της Γης στην περιφέρεια του πλανητικού συστήματος, όσο η συνειδητοποίηση πως η Κοπερνίκεια θεώρηση υπονομεύει την παραδοχή, ότι οι απλανείς βρίσκονταν καρφωμένοι στην εξώτατη σφαίρα του Πτολεμαϊκού Συστήματος. Με την Γη να περιφέρεται ως πλανήτης, ένας κινούμενος γήινος παρατηρητής θα έπρεπε να αντιλαμβάνεται διαφοροποίηση στις σχετικές αποστάσεις μεταξύ των απλανών. Επειδή δεν προέκυπταν αυτές οι παρατηρήσεις, είτε η σφαίρα των απλανών θα έπρεπε να βρίσκεται σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση απ’ ότι υπέθετε το Πτολεμαϊκό Σύστημα ή αυτή η σφαίρα δεν είχε νόημα. Τότε όμως ο Κόσμος δεν θα ήταν ένα κλειστό σύστημα και οι επιπτώσεις στις κατεστημένες φιλοσοφικές και θεολογικές αντιλήψεις θα ήταν δομικά ενοχλητικές
Η ανταλλαγή που επιχείρησε ο Κοπέρνικος στη θέση δύο δοκών στην οροφή του αριστοτελικής έμπνευσης οικοδομήματος της Πτολεμαϊκής Σύνθεσης, με σκοπό την προστασία της κατασκευής απ’ τις βροχές που με τα χρόνια αποσάθρωναν το κτίριο, υπονόμευσε άθελα και σταδιακά τα θεμέλια του συνολικού κτίσματος. Η ουσιαστική ανοικοδόμηση πραγματοποιήθηκε από τους αρχιτέκτονες της Νέας Εποχής, δηλαδή τους Κέπλερ, Γαλιλαίο και Νεύτωνα
Γι’ αυτούς τους λόγους ο Άρθουρ Καίσλερ αποδέχεται, μεταξύ άλλων, τον Κοπέρνικο όχι ως επαναστάτη, αλλά ως τον «τελευταίο των Αριστοτελικών» που επιδίωξε ακριβέστερη μαθηματική περιγραφή και δεν ανέδειξε τις βαθύτερες φυσικές συνέπειες που προέκυπταν απ’ το μοντέλο του
τότε που Αστρονομία και Αστρολογία συμβίωναν στο ίδιο σπίτι
Η πνευματική παρακαταθήκη του Πτολεμαίου αναφέρεται στην «Αλμαγέστη», αλλά και την «Τετράβιβλο» που δεν είναι κάτι άλλο απ’ την εφαρμογή της «Αλμαγέστης» στην σύνταξη αστρολογικών ωροσκοπίων για την παραγωγή προβλέψεων για τα μελλούμενα. Και αυτές οι προβλέψεις ήσαν πιο επιτακτικές όταν οι κοινωνίες τελούσαν εκτός κανονικότητας
Στην περιοχή της Ανατολικής Πρωσίας, που έζησε ο κληρικός Κοπέρνικος στα τέλη του 15ου – αρχές 16ου Αιώνα εξελίσσεται με ένταση και βία η αντιπαράθεση μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Λουθηρανών. Οι λαϊκοί και των δύο θρησκευτικών δογμάτων, κυρίως όμως οι δεύτεροι, φανατίζονται με βιβλικές προφητείες για το τέλος του Κόσμου. Ο σημαντικότερος θεωρητικός του Λουθηρανισμού, ο Μελάγχθων (1497-1560), σε αντίθεση με τον Λούθηρο, εκτιμούσε ότι ο Θεός αποκαλύπτει τις βουλές του με ιστορικά γεγονότα, ιερά κείμενα και ενδείξεις της φύσης. Ο ίδιος πάντως φρόντιζε να διαχωρίσει τις πεποιθήσεις του απ’ τον χυδαίο αστρονομικό τσαρλατανισμό των συγχρόνων του
Σε καταστάσεις αβεβαιότητας που ευνοείται η κουλτούρα της πρόγνωσης και της σωτηριολογίας, οι μαθηματικοί – αστρονόμοι ασχολούνταν συστηματικά με τη σύνταξη επίκαιρων αστρονομικών ημερολογίων, ώστε να διευκολύνονται αστρολογικές προβλέψεις για το σκοτεινό άμεσο μέλλον. Αυτή η κουλτούρα επέβαλε ώστε οι θεμελιώσεις εμβληματικών κτηρίων ή και νέων πόλεων να συμπίπτουν με ευνοϊκές συγκλίσεις ουρανίων σωμάτων ή να συσχετίζονταν θετικά ή αρνητικά, εκλείψεις ή συγκλίσεις πλανητών με ιστορικά γεγονότα
Η κοινωνική αποδοχή των αστρολογικών προβλέψεων νομιμοποίησε τους επιφανέστερους αστρονόμους αυτής της περιόδου, τον Κέπλερ, τoν Τύχο Μπράχε, τον Γαλιλαίο, τον Κασίνι να συντάσσουν επαγγελματικά, αστρολογικά ωροσκόπια. Μερικές φορές και προσωπικά ωροσκόπια που θεωρούσαν αυτοί οι επιφανείς μελετητές ότι καθόριζαν και το δικό τους επαγγελματικό και επιστημονικό μέλλον
Οι πρωταγωνιστές που σχετίστηκαν με την έκδοση των «Revolutionibus», ο Rheticus, ο Osiander και ο Johannes Schöner ενδιαφέρονταν για αστρονομικούς πίνακες και επιδίδονταν μέσω αυτών σε αστρονομικές προβλέψεις. Ήταν όλοι τους μέλη της κοινότητας του Πανεπιστημίου του Wittenberg, βόρεια της Λειψίας, όπου υποστηρίχτηκε θεωρητικά το Λουθηρανό Δόγμα, υπό την καθοδήγηση του Μελάγχθωνα. Ο Schöner (1477-1547), αστρονόμος, μαθηματικός, γεωγράφος, αστρολόγος γνωρίζοντας τις ηλιοκεντρικές απόψεις του Κοπέρνικου απ’ το πρώιμο χειρόγραφο «Comentariolus», ήταν αυτός που προκάλεσε τον Rheticus να συναντήσει τον Κοπέρνικο και να διερευνήσει τα μαθηματικά επιχειρήματα της εργασίας του
Οι Ιστορικοί της Επιστήμης δεν έχουν διαπιστώσει στο αρχειακό υλικό του Κοπέρνικου κάποια ιδιαίτερα αστρολογικά ενδιαφέροντα, ούτε όμως και κάποια ένσταση για τις ατυχείς προβλέψεις της Αστρολογίας ή αντιρρήσεις για την αυθαίρετη βάση της, όπως έπραξαν άλλοι διανοούμενοι της εποχής του, τους οποίους είχε υπόψη του. Το μόνο σχετικό εύρημα είναι ένα αστρολογικό ημερολόγιο που συνέταξε, μεταξύ 1533 και 1535, ο χαρτογράφος Bernard Wapowski (1475-1535), βασισμένο στους αστρονομικούς πίνακες του Κοπέρνικου. Ο Wapowski συνέταξε τους χάρτες του Βασιλείου της Πολωνίας και της Ρωσίας με τη βοήθεια του Κοπέρνικου μεταξύ 1507 και 1511. Σε επιστολή του ο Wapowski επισημαίνει ότι το ημερολόγιο προέκυψε από νέες ακριβέστερες εκτιμήσεις της κίνησης των πλανητών με την υπόθεση ότι η Γη κινείται
κριτική της Αστρολογίας σε όψιμους καιρούς
Ο Ιστορικός της Επιστήμης Robert Westman, καθηγητής στα Πανεπιστήμια της Καλιφόρνιας, στο Λος Άντζελες και στο Σαν Ντιέγκο, ασχολείται με την επίδραση που ενδεχομένως είχε η κριτική στην Αστρολογία που διατύπωσε το 1496 ο πολυμαθής Giovanni Pico de la Mirandole, με το βιβλίο «Διαφωνίες με την Μαντική Αστρολογία». Μια κριτική που θα έπρεπε να γνωρίζει ο Κοπέρνικος, αφού βρέθηκε την περίοδο της έκδοσης ως σπουδαστής στην Μπολόνια. Το βιβλίο υπήρξε δημοφιλές στην εποχή του και ανάμεσα στους θιγόμενους ήταν και ο Domenico Maria Novara, ο αστρονόμος που συνέτασσε ωροσκόπια και φιλοξενούσε τον Κοπέρνικο
Η κριτική του Pico αναδεικνύει το μυθικό υπόβαθρο της Αστρολογίας με ιδιαίτερο για εκείνη την εποχή δεικτικό και σκωπτικό λόγο. Εκείνη η παρέμβαση λειτούργησε επιδραστικά στην ευρύτερη κοινωνία αυτής της περιόδου. Κρίσιμο σημείο της κριτικής αποτέλεσε η αμφίβολη διάταξη αλλά και η σχετική απόσταση της Αφροδίτης και Ερμή, που οδηγούσαν σε διαφοροποιημένες αστρολογικές προβλέψεις
Ο Westman θεωρεί ότι αυτή η κριτική επηρέασε τον Κοπέρνικο με δυο ενδεχόμενους αλλά ενάντιους τρόπους. Είτε τον οδήγησε στη βελτίωση του Πτολεμαϊκού Συστήματος ώστε να προκύψουν αποτελεσματικότερα αστρολογικά ωροσκόπια ή τον έκανε επιφυλακτικό στην δημοσιοποίηση αστρολογικών προβλέψεων, που θα καθιστούσαν ευάλωτη την δικιά του σύνθεση απ’ όσους αμφισβητούσαν την μαντική της Αστρολογίας
ήταν ο Κοπέρνικος ο «Τελευταίος των Μάγων»;
Ο Κοπέρνικος επιχείρησε την μαθηματική βελτίωση της Πτολεμαϊκής Σύνθεσης σ’ ένα κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον που η Αστρολογία κλήθηκε για μια ακόμα φορά να συνδράμει τρομοκρατικά για το επικείμενο τέλος του κόσμου, σωτηριολογικά για τους φανατισμένους θρησκευόμενους και εντέλει προπαγανδιστικά. Η εποχή όμως της Μεταρρύθμισης υπήρξε περίοδος ισχυρού δημόσιου αντιλόγου που λόγω της τυπογραφίας πολλαπλασίαζε τους συζητητές
Η επιλογή ενός συντηρητικού αστρονόμου, του Κοπέρνικου, να διαχειριστεί αυστηρά τεχνικά τις ριζοσπαστικές ρυθμίσεις του, χωρίς να θίξει το επίμαχο κοινωνικά και θεολογικά ζήτημα της Αστρολογίας, κρατώντας επίσης ίσες αποστάσεις μεταξύ Καθολικών και Λουθηρανών, πέτυχε να εστιάσει τις πρώτες φάσεις της συζήτησης σχεδόν αποκλειστικά μεταξύ των μαθηματικών – αστρονόμων, αποφεύγοντας την εμπλοκή σε αντιπαραθέσεις με πολιτικές επιπτώσεις και έτσι μπόρεσαν να γονιμοποιηθούν τις επόμενες δεκαετίες τα επαναστατικά χαρακτηριστικά του μοντέλου του
Η πρώτη μετακίνηση προς τις απόψεις του συντελέστηκε απ’ τον θορυβώδη Τύχο, που απέδωσε στον Ήλιο ηγετικό ρόλο για τους υπόλοιπους πλανήτες αφού τους οδήγησε να περιφέρονται γύρω απ’ αυτόν, ενώ η Γη συνέχιζε να είναι κυρίαρχη με μόνον τον Ήλιο και τη Σελήνη να περιφέρονται γύρω της
Τα ουσιαστικά όμως ρήγματα στην παλαιά Κοσμοαντίληψη συντελέστηκαν απ’ τους Κέπλερ και Γαλιλαίο και κυρίως απ’ τον Νεύτωνα που με επιδέξιες μαθηματικές διατυπώσεις πέτυχαν να αναδείξουν τον καθοριστικό παράγοντα που ισχυροποίησε την Κοπερνίκεια Σύνθεση, δηλαδή τους νόμους που την περιγράφουν. Όταν έγινε αντιληπτή η πρώτη ανίχνευση των αιτιών που κυβερνούν τα ουράνια σώματα, τότε απέκτησε νόημα και γέννησε αντιρρήσεις αυτό που ονομάστηκε «Επιστημονική Επανάσταση». Μια επανάσταση που κυοφορήθηκε απ’ τις τεχνικές ρυθμίσεις που πρότεινε στο παλαιό Κοσμικό μοντέλο ένας συντηρητικός κληρικός απ’ την Ανατολική Πρωσία, που σήμερα ανήκει στην Πολωνία. Το Ρωμαιοκαθολικό κοσμικό – θρησκευτικό διοικητικό σύστημα αντιλήφθηκε ως απειλή την Κοπερνίκεια Σύνθεση 73 χρόνια μετά την έκδοση των «Revolutionibus», και την απαγόρευσε το 1616
Η σταδιακή διατύπωση των αιτιακών νόμων που περιγράφουν το πλανητικό σύστημα έθεσε βαθμιαία στο περιθώριο τις αστρολογικές υποθέσεις, διαχωρίζοντας την Αστρονομία απ’ την Αστρολογία. Χωρίς όμως να ξεριζωθεί το φάντασμα της μεταφυσικής που προσβλέπει σε προβλέψεις εκτός του ορθολογικού πλαισίου
Οι ιστορικοί εντοπίζουν αυτό το φάντασμα ακόμα και στα γραπτά αλλά και στις πρακτικές των εξωστρεφών Κέπλερ και Γαλιλαίου και κυρίως στις αλχημιστικές μελέτες του εσωστρεφούς Νεύτωνα, που είδαν το φως μόλις τον προηγούμενο αιώνα. Παρότι η μεταφυσική με τις διάφορες εκφράσεις της φαίνεται ότι μπορεί να τρυπώνει παντού, στην εποχή μας οι προαναφερθέντες και ο Κοπέρνικος μαζί τους αναγνωρίζονται αναμφισβήτητα ως μαθηματικοί – αστρονόμοι και πιστώνονται ολοκληρωτικά την γέννηση της σύγχρονης επιστήμης, έστω και ως υπνοβάτες, όπως τους θέλει η οπωσδήποτε γλαφυρή αλλά και κάπου ιστορικά αμφισβητήσιμη πένα του Άρθουρ Καίσλερ
Ο μαθηματικός, πανεπιστημιακός, χρηματιστής, κυρίως ένας απ’ τους σημαντικότερους οικονομολόγους του 20ου Αιώνα, ο John Maynard Keynes, απέδωσε τον τίτλο του «Τελευταίου Μάγου», όχι βέβαια στον επιφυλακτικό Κοπέρνικο, αλλά στον λαμπρότερο εκφραστή της Επιστημονικής Επανάστασης, τον Ισαάκ Νεύτωνα
Η ανάρτηση ακούμπησε στις ακόλουθες μελέτες
The Copernican Revolution, Thomas Kuhn, Harvard University Press, 1959, pdf
Copernicus and the Astrologers, Robert Westman, Smithsonian Libraries, 2013, pdf
Οι Υπνοβάτες, Άρθουρ Καίσλερ, Εκδόσεις Χατζηνικολή, 1975, πρώτη έκδοση, 1959
Σύγχρονες Προσεγγίσεις στο έργο του Κοπέρνικου, Γεώργιος Μαρκουλής, Διπλωματική Εργασία στο Μεταπτυχιακό ΙΦΕΤ, ΕΜΠ – ΕΚΠΑ, 2015, pdf
Καλησπέρα στην ομάδα!
Γιώργο και Αποστόλη σας ευχαριστώ για το παραπάνω κείμενο, που αναδεικνύει την ιστορική εξέλιξη, από το Γεωκεντρικό στο Ηλιοκεντρικό σύστημα.
Από μια αναφορά σε αστρολόγο-αστρονόμο, οδηγηθήκατε σε μια αναλυτική τοποθέτηση, που μας βοηθάει να τακτοποιήσουμε στην σκέψη μας, ιστορικές εξελίξεις…
Να είσαστε καλά!
Ενδιαφέρουσα η ιστορική μελέτη σας Αποστόλη και Γιώργο!
Όταν πριν περίπου 40 χρόνια είχα διαβάσει το βιβλίο του Άρθουρ Καίσλερ “οι υπνοβατες”, είχα μείνει έκθαμβος από την δομή της σκέψης του να ανάδειξει τη διαδρομή που ακολούθησαν οι πρωτεργάτες- ύπνοβάτες από την αρχαιότητα έως τον Νεύτωνα, προκειμένου να “δουν” με τη σκέψη τους τα παρατηρηθέντα στην ουράνια σφαίρα, και να θέσουν τα θεμέλια της επιστήμης!
Να είστε καλά.
Συναρπαστικό ιστορικό ταξίδι όταν η αστολογία είχε το κύκνειο άσμα της. Πολλοί αστρονόμοι όπως και ο Κέπλερ ασκούσαν την αστρολογία, κατά πάσα πιθανότητα εν γνώση τους ότι ήταν λαναθασμένη, για βιοποριστικούς λόγους όταν έγραφε το Mysterium Cosmographicum. Τα πολιτικά προβήματα στα οποία ο τότε βασιλάς ζητούσε την αστρολογική γνώμη του Κέπλέρ μάλλον με κοινή λογική τα έλυνε και όχι με αστρολογία όπως κάνουν και οι σημερινοί αστρολόγοι με τα αντίστοιχα, αισθηματικά κυρίως, προβλήματα των αφελών. Ήταν άραγε ο Κέπλερ ο τελευταίος επιστημονικός αστρολόγος, ήταν ο πρώτος αστροφυσικός ή ήταν και τα δύο ταυτόχρονα; Δύσκολο να δεις ποιός ήταν ο τελευταίος “μάγος”, αποκλειστικά αστρολόγος, και ποιός ο πρώτος επιστήμονας, αποκλειστικά αστρονόμος, και αυτή η εργασία προσφέρει πολλά σε αυτό.
Καλημέρα παιδιά. Αν και η συνεισφορά μου ήταν μικρή, απόλαυσα τα διαβάσματα και την ανταλλαγή απόψεων με το Γιώργο, πάνω σε ένα θέμα που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
αν θεωρείται “μικρή συμβολή” το να διεκπεραιώνεις δεκάδες σελίδες δύσκολων γραπτών και να διαμορφώνεις προσωπική άποψη για ότι διάβασες
και μάλιστα στους χρόνους που καταπίνεις τα πολλά χιλιόμετρα των αποστάσεων που επιλέγεις να τρέξεις καθημερινά
τότε εγώ εκτιμώ ότι στις κοινές μας δουλειές άλλος είναι ο “τεμπέλης”
επειδή όμως τα make off αυτής της ανάρτησης δεν αφορούν τους επισκέπτες της
πάμε και πάλι μαζί για τα επόμενα!
Γιώργο και Αποστόλη σας ευχαριστούμε πολύ για την, όπως πάντα, τόσο ενδιαφέρουσα ανάρτηση. Είχα διαβάσει “μονορούφι” στο απώτατο παρελθόν, τους “Υπνοβάτες ” του Καίσλερ, ως αστυνομικό μυθιστόρημα και θεωρούσα τον τίτλο πολύ πετυχημένο. Στο κείμενό σας φαίνεται νομίζω αυτό το άλμα από την Αστρολογία στην Αστρονομία που δεν γίνεται στιγμιαία αλλά μόλις πραγματοποιηθεί βρισκόμαστε πλέον σε ένα άλλο Παράδειγμα. Ο υπνοβάτης έχει πλέον ξυπνήσει. Σχετικά με την προτελευταία παράγραφο, έχετε κάποια ένδειξη για την “κάπου ιστορικά αμφισβητήσιμη” γραφή τού Καίσλερ; Και πάλι συγχαρητήρια!
Δημήτρη καλησπέρα
Σχετικά με τις αποκλίσεις της επιστημονικής ιστοριογραφίας του Καίσλερ, παραθέτω δύο περιπτώσεις
Οι «ρίζες της σύμπτωσης» (1972) παρουσιάζουν χωρίς κριτική, πειράματα μεταβίβασης σκέψης, όπως γεωμερτικά σχήματα, απ’ το Λονδίνο σε ευαίσθητα άτομα –μέντιουμ, που βρίσκονταν στη Ν Υόρκη
Αυτά τα πειράματα έχουν αμφισβητηθεί από την θεσμική επιστήμη, επειδή απέτυχαν να αναπαραχθούν με παρατηρητές αμερόληπτους τρίτους και σήμερα γίνονται αντιληπτά ως ψευδοεπιστήμη
Στο «The Case of the Midwife Toad» (1971), σα να λέμε «η περίπτωση του φρύνου της μαμής», που το έχω διαβάσει σε ελληνική μετάφραση, χωρίς να μπορώ να ανακαλέσω τον ελληνικό τίτλο, ο Καίσλερ υπερασπίστηκε την άποψη του αυστριακού βιολόγου Paul Kammerer, ο οποίος διαπίστωσε το ενδεχόμενο κληρονομικότητας επίκτητων χαρακτηριστικών στο συγκεκριμένο αμφίβιο
Σήμερα, αλλά και την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο, η άποψη του Λαμάρκ, δηλαδή η κληρονομικότητα επίκτητων χαρακτηριστικών δεν είναι αποδεκτή απ’ τη Βιολογία
Δεν θα παραλείψω να σε αντιγράψω, αναφέροντας ότι και τα δύο έωλα απ’ την σκοπιά της θεσμικής επιστήμης βιβλία που ανέφερα, διαβάζονται όπως και οι “υπνοβάτες” σαν θρίλερ
Ευχαριστούμε για την επίσκεψη και την καλή διάθεση με την οποία αντιμετώπισες την ανάρτηση
Γιώργο, αφού έχουμε την πολυτέλεια να μιλάμε για τέτοια πράγματα, ο ελληνικός τίτλος είναι ” υπόθεση αλύτης – με ύψιλον! – ο μαιευτήρ” και αν θυμάμαι καλά ο Καίσλερ ήταν ενάντιος στην άποψη του Κάμερερ, που αυτοκτόνησε ο καημένος. Επαναλαμβάνω αυτά είναι πολυτέλειες συνταξιούχων. Να είσαι καλά!!
αυστηρά και μόνο για συνταξιούχους
κατηγορία αντίστοιχη της: «όχι για μαθητές»
η δικιά μου μνήμη για το θέμα, ταυτίζεται Δημήτρη με την “αλήθεια” της Βικιπαιδείας,
άρα, κοπυπέϊστ απ’ το λήμμα «Arthur Koestler»)
Στο βιβλίο του The Case of the Midwife Toad (1971) ο Koestler υπερασπίστηκε τον βιολόγο Paul Kammerer, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι βρήκε πειραματική υποστήριξη για την κληρονομιά του Lamarck. Σύμφωνα με τον Koestler, τα πειράματα του Kammerer στον βάτραχο της μαμής μπορεί να έχουν παραποιηθεί από έναν συμπαθούντα των Ναζί στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Ο Koestler κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα είδος τροποποιημένου «μινι-Λαμαρκισμού» μπορεί να εξηγήσει μερικά σπάνια εξελικτικά φαινόμενα
Ο Koestler επέκρινε τον νεοδαρβινισμό σε πολλά βιβλία του, αλλά δεν ήταν αντίθετος με τη θεωρία της εξέλιξης σε γενικούς όρους
Ο καθηγητής βιολογίας Harry Gershenowitz περιέγραψε τον Koestler ως συγγραφέα που επικοινωνεί την επιστήμη ακόμα και για απόψεις που δεν έγιναν αποδεκτές από την «ορθόδοξη ακαδημαϊκή κοινότητα
Σύμφωνα με ένα άρθρο στο Skeptical Inquirer, ο Koestler ήταν «υπέρμαχος της Λαμάρκικης εξέλιξης – και κριτικός της Δαρβινικής φυσικής επιλογής καθώς και πιστός στα ψυχικά φαινόμενα»
Δημήτρη, πυροδότησες απολαυστικά ταξίδια σε παλαιά διαβάσματα,
χθές συμμετείχε στις ίδιες διαδρομές κι’ ο Πρόδρομος
Εχω πολλά χρόνια να σχολιάσω στο Υλικό.Ήμουν οπαδός του ΔΦΕ,και εδώ και 2 χρόνια συνταξιούχος.
Πολύ χαίρομαι και ζηλεύω όχι μόνο τους συντάκτες, αλλά και όσους σχολίασαν.
Για φαντάσου! Η Επιστήμη είναι και κουλ και σεξι! Ό,τι πρέπει για συνταξιούχους πού θέλουν να αποφύγουν το ραντεβού με τον κ.Αλτσχαιμερ.
Θα κάνω πάλι 2-3 χρόνια να σχολιάσω,αλλά να ξέρετε σας παρακολουθώ ανελλιπώς.
Καλή εβδομάδα,καλή ψήφο,καλό καλοκαίρι.
αντευχόμαστε!