Ημερολόγιο Πολέμου

του Βασιλείου Χαλκιά απ’ το Ελληνοαλβανικό Μέτωπο 40 – 41

Η σημερινή επέτειος της έναρξης του Ελληνοϊταλικού Πολέμου 1940 αποτελεί ευκαιρία για την δημοσιοποίηση αποσπασμάτων του ημερολογίου ενός κληρωτού που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των μαχών.

Αυτό το ντοκουμέντο έχει κατατεθεί στα ΑΣΚΙ και το μοιράζονται μαζί μας οι απόγονοί του.

Συντάκτης του ημερολογίου είναι ο Βασίλειος Χαλκιάς (1911 – 1999), απ’ την Αθήνα με καταγωγή τα Άγναντα των Τζουμέρκων. Ήταν απόφοιτος του Εμπορικού & Οικονομικού Γυμνασίου Αθηνών και αθλητής του Παναθηναϊκού στους δρόμους αντοχής και την κολύμβηση. Εργάστηκε ως διευθυντής σε αποθήκες που εισήγαγαν προϊόντα και προμήθευαν μικρά καταστήματα ψιλικών.

Στις προσωπικές καταγραφές του κοντά στο τέλος του βίου του περιγράφει και την εμπλοκή του στον πόλεμο του 40.

Εγώ ήμουν φαντάρος. Το 1940 κηρύχθηκε ο πόλεμος. Απεσπάσθην στη βάση της μεραρχίας με δέκτη υποκλοπής τηλεγραφημάτων. Ο προορισμός μας ήταν να κάνουμε υποκλοπές τηλεγραφημάτων. Ήμουν επικεφαλής του σταθμού, αλλά καθόμουν και στον δέκτη. Έκανα κανονική βάρδια γιατί μου άρεσε πολύ ο ασύρματος. Και μια φορά εκεί που έπαιρνα σήματα, άκουγα διάφορα ονόματα χωριών, αλλά τα άλλα δεν τα καταλάβαινα. Να σημειώσεις ότι οι Ιταλοί μετέδιδαν και στα διεθνή και στα ιταλικά, ήταν βλέπεις ξεφτέρια και αυτοί. Το πρωί ερχόταν ένας ιταλομαθής του 2ου γραφείου και έπαιρνε όλα τα τηλεγραφήματα. Μόλις επήρε αυτό με τα διάφορα ονόματα των χωριών, λέει «Ωρέ τι λέει αυτός». «Τι λέει, ρε Γιώργο» του λέω. Αυτός όμως τρέχει στο 2ο γραφείο αντικατασκοπίας. Αμέσως βλέπουμε τον αξιωματικό και φεύγει τρεχάλα στον Στρατηγό. Τώρα εκ των υστέρων ειδοποιούσε ότι θα περνούσαν την άλλη ημέρα και θα εβομβάρδιζαν αυτά τα χωριά. Αμέσως ο Στρατηγός, ονόματι Κατσιμήτρος, ήρθε σε επικοινωνία με τα Γιάννενα, που ήταν το αεροδρόμιο των Εγγλέζων. Και την άλλη ημέρα, μόλις φανερώνονταν το σμήνος των Ιταλών, ανέβαινε ένα Σπιτφαϊρ (Spitfire), τους πέταξαν δύο, τρία και όπου φύγει- φύγει. Άλλο σμήνος των Ιταλών, άλλα δυο, τρία κάτω. Αυτό εξακολούθησε μέχρι το μεσημέρι. Να σημειώσετε ότι την ημέρα αυτή τους πέταξαν 28 αεροπλάνα και αυτό οφείλεται σε μένα, γιατί εγώ είχα πάρει το ραδιοτηλεγράφημα. Τώρα την ακριβή ημερομηνία δεν θυμάμαι. Πάντως ήταν προς το τέλος, γιατί θυμάμαι ότι είμασταν συγκεντρωμένοι όλη η μεραρχία στην Κακαβιά προς τα σύνορα Αλβανίας- Ελλάδος. 

Ο Χαλκιάς κράτησε συστηματικά ημερολόγιο των όσων έζησε αυτή την ταραγμένη περίοδο, απ’ την 1 Ιανουαρίου 1941 μέχρι την κατάρρευση του Μετώπου και την άδοξη επιστροφή στην Αθήνα, στο σπίτι του.

Απ’ αυτό το ημερολόγιο θα παρατεθούν κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα που επελέγησαν για να περιγράψουν τα γεγονότα του πολέμου, μέσα απ’ την ματιά ενός απ’ τους αυθεντικούς όσο και “ανώνυμους” πρωταγωνιστές της πρώτης γραμμής.

1

Τετάρτη 1-1-1941

Το πρωί σηκώθηκα και στις 8.05 πήγα στην εκκλησία, όπου ύστερα από λίγη ώρα ήλθε και ο Στρατηγός μας. Το μεσημέρι το φαγητό μας περιελάμβανε ένα πορτοκάλι, ένα κουραμπιέ και σταφίδες.

Το απόγευμα και καθώς κοιμόμουν μου έφεραν τρεις επιστολές, της Γυναίκας μου, της Παναγιώτας και της Μαριγούλας, στις οποίες και απήντησα αμέσως….

Παρασκευή 3-1-1941 

Ξύπνησα στις 8.40, μας ξύπνησε δε ο Νικολαΐδης για να πάρει το αντίσκηνο του προκειμένου να αναχωρήσουμε. Στις 9.30 έφαγα μία φρυγανιά με μέλι. Στις 9.50 ήλθε ο Νάσιος με ένα δεματάκι από τη Γυναίκα μου που περιείχε διάφορες καραμέλλες, δύο στήλες (μπαταρίες) και μία φωτογραφούλα της Γυναίκας μου, του πιο προσφιλούς μου και του πιο αγαπητού μου προσώπου στη γη, μαζί με την μικρή μου κόρη. Μας είπε να ετοιμαζόμαστε για να φύγουμε. Στις 10.15 είμαστε  σε όλα έτοιμοι. Έχω κάνει σύμπτυξη του σταθμού και έχουμε μαζέψει και όλα μας τα πράγματα. Μόλις μαζέψαμε, έστειλα τον στρατιώτη Βακαλόπουλο να κανονίσει για τα ζώα….

Στις 12.00 φάγαμε και στις 13.30 φορτώσαμε δύο ζώα για Πωγωνιανή. Στις 13.45 ξεκινήσαμε και μέσω του δάσους της Μπούνας φθάσαμε στις 17.10 εις Βοσκίνα ή Πωγωνιανή. Εκεί καταλύσαμε εις την οικίαν του Πανταζή, ένα σπίτι από τα καλύτερα του χωριού και εφάμιλλα των Αθηνών, το μόνο μέχρι σήμερα που βρήκαμε με ταβάνι, παρκέ, σάλα, διάδρομο κ.τ.λ. Εκεί εγκατέστησα τον δέκτη για να πάρουμε τα νέα στις 18.40. Αφού πήραμε Κάιρο πήγαμε για φαγητό. Φάγαμε με μεγάλο κόπο και πολύ φασαρία φασολάδα και ρέγγα. Στις 20.30 φθάσαμε εις την οικία και αφού πήραμε Αθήνα έπεσα για ύπνο στις 21.30.

Πέμπτη 9-1-1941

…Ύστερα καθάρισα τον σταθμό μου, γιατί από την μετακίνηση με το ζώο μέσα στη λάσπη, είχε γίνει χάλια. Αφού πλύθηκα, ανέβηκα σε ένα μιναρέ, που είναι έναντι του σπιτιού που μένω, ως 50 σκαλοπάτια ύψος. Σημειωτέον ότι εδώ το χωριό έχει την ιστορία του. Το 1880 ο Αλή Πασσάς το έκαψε, γιατί περνώντας η Μάνα του, του την ατίμασαν. Λοιπόν εις το χωριό μένουν τα υπολείμματα της παλαιάς πόλεως και μέσα σ` αυτήν έκτισαν κατόπιν οι Σκοπεταρίδες την νέαν την πόλιν. Στις 12.30 πάμε για φαγητό. Στις 13.30 φάγαμε ρέγγα. Στις 15.00 έκαμα την καθημερινή υποκομίαση (ξεψείρισμα). Στις 15.30 πηγαίνοντας ένα τηλεγράφημα εις το 2ον γραφείον, με συνάντησε ο λοχαγός του Λόχου μας, Μητσόπουλος, ο οποίος με ερώτησε σχετικώς πώς περνούμε, και του εξέθεσα ότι, αφ` ενός δεν τρώμε καλά, και, αφ` ετέρου έχουμε ψείρες πολλές. ….

Δευτέρα 27-1-1941 

… Η ώρα 2.45 και είμαι στο πόδι. Δεν μπόρεσα να κλείσω μάτι από τη μεγάλη μονομαχία του πυροβολικού, αφ’ ενός του δικού μας, και αφ’ ετέρου του εχθρικού. Φαντασμαγορικό πράγματι το θέαμα, αλλά μου έρχονταν στη μνήμη άλλες παλαιές κακές βραδυές. Τη σημερινή κόλαση που ζήσαμε αυτή τη νύκτα μπορούσα να παραβάλω μόνο με τη νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Από τη μια να βλέπεις την κόλαση αυτού του καταιγιστικού πυρός και από την άλλη τα γυναικόπαιδα του χωριού να φεύγουν στα όρη και τα βουνά και μαζί η αγωνία μου μετά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών. ….

Τετάρτη 5-3-1941

Σήμερα εσηκώθηκα τα μεσάνυκτα, γιατί ήμουν νούμερο 0.00-4.00 και μετά κοιμήθηκα. Σηκώθηκα εις τας 9.00 και μετά επήγα να πάρω τα ρούχα μου μαζί με τον Γραμματικό. Για πρώτη φορά μετά από δύο μήνες Αρβανίτης μας έβαλε στο σπίτι του και μας εκέρασε και καφέ. Αλλά, όπως ανακαλύψαμε από αυτά που μας διηγείτο, έκλινε προς τον Χριστιανισμό. Αυτός είχε 7 παιδιά, τα οποία του πέθαναν όλα. Έκανε ακόμη δύο, στα οποία έδωσε Χριστιανικά αφ’ενός ονόματα αλλά και εβάπτισε σε Χριστανική εκκλησία το ένα, το ομόμασε Λάζαρο και το άλλο Γιώργο. Η σημερινή ημέρα είναι από τις ημέρες κόλασης για το στρατό μας, βροχή, χαλάζι, χιόνι, αστραπές, βροντές.

Παρασκευή 7-3-1941 

Η σημερινή ημέρα είναι Μεγάλη επίθεσις του Μετώπου. Μας ξύπνησε το πρωί εις τας 4.00 η ώρα το μεγάλο κανονίδι. Έγινε και επίθεσις της 29ης Μεραρχίας. Επίσης εβομβαρδίσθημεν από αέρος. Η σημερινή ημέρα από εργασία ήταν η μεγαλύτερη μου, δεδομένου ότι ο Μάργαρης έφυγε και ήμουν εγώ μόνον με τον Βακαλόπουλο. Το βραδάκι με τη σελήνη εβγήκαμε μία βόλτα και κατόπιν επέσαμε για ύπνο.

Πέμπτη 20-3-1941

 Σήμερα επήραμε ένα αρνάκι και το βγάλαμε Κάθριν.

Δευτέρα 24-3-1941

 Και σήμερα επίσης η ημέρα καλή. Η επίθεσις των Ιταλών μαίνεται εις τας πρώτας γραμμάς μας. Το πρωί επήγα στο σταθμό του Νιδάλκου και εξύρισα το κεφάλι μου, κατόπιν έκανα μπάνιο σε ένα μικρό καταρράκτη.

Τρίτη 25-3-1941

 Ημέρα Εθνική, πρώτη ημέρα της Ελευθερίας, για την οποία και σήμερα πολεμούμε γι’ αυτήν. Σήμερα έκανα μπάνιο σε ένα μέρος του ποταμού, όπου και εκολύμβησα, αφού δεν έχουμε θάλασσα. Επίσης έλαβα και το δέμα από τη Γυναίκα μου.

Κυριακή 6-4-1941

 Ως ήτο επόμενο, η ησυχία τόσων ημερών κάπου θα εξέσπαγε, έτσι είναι μετά την γαλήνη η τρικυμία, και εδώ το παλαιό ρητό εφαρμόζεται. Ο Γερμανικός στρατός επετέθη κατά των Ελλήνων συναδέλφων μας της Βορείου Ελλάδος, αλλά και αυτοί οι συνάδελφοι μας θα δείξουν ότι οι Έλληνες ξεύρουν να μάχονται για την Ελευθερία. Είμαι βέβαιος ότι και αυτή τη φορά ο μεγάλος Θεός μας θα βοηθήσει για τη τελειωτική Νίκη, τη Νίκη του δικαίου και της ελευθερίας.

Δευτέρα 7-4-1941

 Από χθες το βράδυ βρέχει συνεχώς, κάτω από το αντίσκηνο μου σκυφτός επάνω εις την υπηρεσία μου εργάζομαι για το μεγαλείο της Πατρίδος μου.

 Τρίτη 8-4-1941

 Αυτές τις ημέρες γράφονται οι καλύτερες σελίδες της ιστορίας της μεγάλης Ελλάδος μας ταυτοχρόνως εις τα μέτωπα τα Ελληνοϊταλικά και τα Ελληνογερμανικά. Αυτή τη στιγμή που γράφω, διενεργούνται οι μεγαλύτερες και πιο λυσσαλέες επιθέσεις και αντεπιθέσεις εις τα δύο μέτωπα παραλλήλως.

Τετάρτη 9-4-1941

 Πολλά δυσάρεστα πράγματα ακούμε από όλους τους σταθμούς, ούτε αυτής της Αθήνας εξαιρουμένης, για το Ελληνογερμανικό μέτωπο, αλλά το θάρρος με το οποίο περιμένουμε κάθε δυσάρεστο ή κάθε ευχάριστο είναι τέτοιο που όλοι μας πιστεύουμε εις την τελική Νίκη. Η νυξ της 9ης προς την 10ηντου μηνός είναι η πιο κρίσιμος δια την Ελλάδα μας, είναι νυξ μαρτυρική. Είμεθα αποφασισμένοι να περιμένουμε μέχρι και της τελευταίας ελπίδος μας, και μόνο ότι πολεμούμε 8 εκατομμύρια εναντίον ολοκλήρου της Ευρώπης μας αρκεί και μας ικανοποιεί.

Μ. Τετάρτη 16-4-1941

 Αυτή η ήμέρα θα μου μείνει αξέχαστη, διότι σήμερα διετάχθη να ετοιμασθούμε για μετακίνηση, όχι όμως όπως άλλες φορές για εμπρός, αλλά για πίσω. Το γεγονός δεν με απασχολεί ούτε και με ανησυχεί, γιατί είναι διά στρατιωτικούς λόγους, πάντως την ημέρα αυτή θα τη θυμάμαι.

Μ. Πέμπτη 17-4-1941

 Εις τας 2.15 μας εξύπνησαν. Εφορτώσαμε αμέσως και εφύγαμε για Δερβιτσάνη, όπου και φθάσαμε εις τας 11.30, πορεία πολύ κοπιαστική μέσα σε λάσπες υπό βροχήν. Εδώ φαγητό δεν υπάρχει, πάντως εφάγαμε μία κονσέρβα στα πέντε. Κατόπιν εξαπλώσαμε να ξεκουρασθούμε και το απογευματάκι εκάναμε μια- δυό βόλτες στο χωριό, απ’ όπου όμως με μεγάλη μας στενοχώρια γυρίσαμε, γιατί στους δρόμους το θέαμα ήτο αξιοθρήνητο εκ μέρους των γυναικών. Με κλάμματα στα μάτια μας εξεδήλωναν τη λύπη τους, διότι έβλεπαν τον στρατό μας να υποχωρεί. Το βράδυ εις τας 10.00 εφύγαμε από την ωραία Δερβιτσάνη διά Κεράσοβον σε 65 χλμ. Από τας 10 το βράδυ περπατούσαμε συνεχώς μέχρι τας 7.30, όπου και φθάσαμε εις Κακαβιάν. Εβδομάς των Παθών.

Παρασκευή 25-4-1941

 Σήμερα μας ανηγγέλθη η απόλυσις μας. Αλλά η άδοξος απόλυσις ενός ένδοξου Στρατού, χωρίς όμως και να μας δοθεί το απολυτήριο.

 Σάββατο 26-4-1941

 Από σήμερα αρχίζει η Οδύσσεια. Εφύγαμε εις τας 10.00 ακριβώς διά Αρτα επεράσαμε από Μελίγγους, το Θερικιό εις τας 12.15. Εις τας 14.00 εφθάσαμε εις Χάνι Φτελιάς, Μούλες, όπου και ξεκουρασθήκαμε, στις 17.15 στο Βαρλάμι. Από Βαρλάμι εφθάσαμε εις Κλείβανι, όπου και καθήσαμε να μας κάνουν κανένα αρνάκι για φαγητό. Πραγματικώς καθήσαμε σε ένα σπίτι και εφάγαμε αρνί στη γάστρα και κοιμηθήκαμε.

Σάββατο 3-5-1941

 Εις τας 3 το πρωί, μας ήλθε το τραίνο, στο οποίο και εμπήκαμε για να φύγουμε το πρωί στις 7 για την Κόρινθο. Εις τας 8 επεράσαμε από τον Ψαθόπυργο. Εφθάσαμε εις την Κόρινθο. Από την Κόρινθο επήγαμε εις το Καλαμάκι, 10 χιλιόμετρα με τα πόδια. Στο Καλαμάκι εμπήκαμε στο τραίνο για Αθήνα πλέον, όπου και εφθάσαμε εις τας 20.30. Κατόπιν δια μέσου της οδού Κωνσταντινουπόλεως και κατόπιν Σπύρου Πάτση και κατευθυνόμενος προς Ιεράν Οδόν, με συναντούν δύο δεσποινίδες οι οποίες μου ζητούν πληροφορίες για τον άνθρωπό τους, συνάμα και με πληροφορούν ότι λόγω του προχωρημένου της ώρας θα με συλλάβουν οι Γερμανοί. Προσφέρονται να μου δώσουν πολιτικά ρούχα και έτσι εφόρεσα τα πολιτικά και εις τας 11 το βράδυ επήγα σπίτι μου.

Εδώ τελειώνει η Οδύσσεια του Ελληνο Ιταλικο Γερμανικού πολέμου.

 

Επιστρέφοντας ο αφηγητής μας στο σπίτι του στο Αιγάλεω, αντάμωσε τη Γυναίκα του, το κεφαλαίο γάμμα ήταν η δικιά του επιλογή του στο ημερολόγιο και πρωταντίκρυσε την κόρη του που είχε γεννηθεί στις 13 Αυγούστου 1940, ενώ αυτός είχε ήδη στρατευτεί. Της είχαν δώσει το όνομα Νίκη για να ευχηθούν μ’ αυτόν τον τρόπο την ευόδωση του πόλεμου που ξεκίνησε δύο μήνες μετά την γέννησή της και συμμετείχε και ο πατέρας της.

Μετέπειτα ο Χαλκιάς ήταν απ’ τους τυχερούς που διέφυγε με περιπετειώδη τρόπο απ’ το Μπλόκο της Κοκκινιάς στις 17 Αυγούστου του 1944. Υποδείχτηκε απ’ τους κουκουλοφόρους δωσίλογους αλλά μπόρεσε να κρυφτεί μεταξύ των ηλικιωμένων που ελευθερώθηκαν αφού δεν κρίθηκαν “ύποπτοι” και αποχώρησε μαζί τους. Από εγρήγορση και τύχη γλύτωσε κι’ απ’ την Σφαγή του Αιγάλεω, ένα μήνα μετά, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1944.

Και στα δύο μαρτυρικά περιστατικά που μετείχε ο συντάκτης του ημερολογίου οι Γερμανοί σκότωσαν πολλούς Έλληνες πατριώτες, χωρίς στρατηγικούς στόχους, λίγο πριν την αποχώρησή τους απ’ την χώρα. 

Αυτή η τακτική χαρακτηρίστηκε μετά τον πρώτο πόλεμο του Ιράκ , ως “σοκ και δέος”. Και όσοι την έχουν υποστεί ως θύματα, την εφαρμόζουν όταν βρεθούν στη θέση του απειλούμενου ισχυρού, όπως προκύπτει απ’ τα πρόσφατα ανατριχιαστικά στη Γάζα.

Loading

Subscribe
Ειδοποίηση για
4 Σχόλια
Inline Feedbacks
Όλα τα σχόλια
Δημήτρης Τσάτσης
29/10/2024 7:52 ΠΜ

Καλημέρα Γιώργο.
Διαβάστηκε μονορούφι με πάρα πολύ ενδιαφέρον.
Να είσαι καλά!

Χαράλαμπος Κασωτάκης

Κι άλλο ένα ημερολόγιο του οποίου ο συντάκτης κατάφερε περιπετειωδώς να διαφύγει από την ΟΠΛΑ στο τέλος της κατοχής που τον αναζητούσε στην Αθήνα ως στρατιωτικό να τον σκοτώσει και να καταφύγει στην κρήτη. Παρ όλα αυτά έσωσε τον χωριανό του ποιητή Αναγνωστάκη από τα Ρούστικα Ρεθύμνου που κινδύνευε με θ’ανατο λόγω ιδεολογίας βάζοντας ως “μέσον¨” τον κρητικό υπασπιστή του τότε βασιλιά που του έδωσε “βασιλική χάρη “.

https://politistiko-rethymno.org/%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%BF-%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B4/

Τελευταία διόρθωση11 ημέρες πριν από Χαράλαμπος Κασωτάκης
Βασίλειος Παππάς
29/10/2024 6:47 ΜΜ

Το Παλιό Γυμνασιακό Οικοτροφείο Πωγωνιανής

Η κήρυξη του πολέμου βρίσκει τους μαθητές σε μια κατάσταση αβεβαιότητας, αμηχανίας μέχρι του πανικού. Από τη νύχτα είναι στο πόδι και φέρνουν γύρω στο κέντρο του χωριού προσπαθώντας να μάθουν τι γίνεται. Έτσι το πρωϊ γύρω στις πέντε, πολλοί ξύπνησαν με τις πρώτες ομοβροντίες κανονιών που ακούγονταν περισσότερο προς την Κακαβιά και τους Ποντικάτες.

Πρωϊ πρωϊ μαζεύτηκαν στο Γυμνάσιο αρκετοί μαθητές. Εκεί και μερικοί καθηγητές. Μαζί και ο Γυμνασιάρχης Ιωάννης Παπαγεωργίου. Μέσα σε μια ατμόσφαιρα ταραχής και ανησυχίας και μέσα σε απόλυτη σιγή όλοι οι μαθητές κρεμάστηκαν από τα χείλη του Γυμνασιάρχη να τους λέει:

«Άρχισε ο πόλεμος. Τα μαθήματα διακόπτονται μέχρι νεωτέρας. Μπορείτε να πάτε στα σπίτια σας με όποιο τρόπο νομίζετε»

Πολλοί μαθητές συγχωριανοί ή κοντοχωριανοί είχαν ήδη ετοιμάσει τις ομάδες τους. Πήραν ό,τι πρόχειρο είχαν, λίγο ψωμί κάτι να προφυλαχτούν από τη βροχή που έπεφτε ασταμάτητα και ξεκίνησαν.

Ανάμεσα σε αυτές τις ομάδες και ο καθηγητής Γυμναστικής Θεοφάνης Δούμας από τη Βήσσανη γύρω από τον οποίο είχε συσπειρωθεί μια ομάδα μαθητών.

Μια ομάδα με λίγα παιδιά από Δολιανά και Τσερβάρι (Ελαφότοπο) έφυγαν πρωϊ και πέρασαν γρήγορα από το Χάνι Δελβινάκι με κατεύθυνση προς Γέφυρα Αγίων – Δολιανά – Καλπάκι. Στη θέση «Κορακότρυπα» απέναντι ακριβώς από την γραμμή άμυνας Καλπακίου, δέχτηκαν μια βόμβα από ιταλικό αεροπλάνο. Θύμα ο μαθητής της Στ’ τάξεως του Γυμνασίου Πωγωνιανής Απόστολος Βλαστός ( ο πρώτος μαθητής θύμα του πολέμου που μόλις είχε αρχίσει) που βλήθηκε βαριά στην κοιλιά και ξεψύχησε στην αγκαλιά του μικρότερου αδελφού του Ηλία, μαθητή και αυτού του Γυμνασίου Πωγωνιανής.

Μία μεγάλη ομάδα από άλλα μακρινά μέρη (και Βορειοηπειρωτόπουλα που δεν μπορούσαν να πάνε στα χωριά τους) ξεκίνησαν κοντά στο μεσημέρι, πεζοπορώντας, με τον καθηγητή της Φυσικής Σπύρο Τσακαλώτο, ο οποίος καταγόταν από την Πρέβεζα με κατεύθυνση προς τα Γιάννενα.

Μέσα από παρακάμψεις και ατραπούς για να αποφύγουν τα αεροπλάνα που πετούσαν στην περιοχή, με το σκοτείνιασμα φτάνουν προς τη γέφυρα Αγιούς. Είχε σκοτεινιάσει πλέον όταν κατέβαιναν προς το χωριό Λίμνη με κατεύθυνση προς τη γέφυρα των Αγίων. Η πορεία γινόταν με προσοχή. Δεξιά τους είχαν εμφανισθεί ήδη κάποια τμήματα του Ιταλικού στρατού που προχωρούσαν προς το Καλπάκι. Ο Σπύρος Τσακαλώτος, ο καθηγητής τους της Φυσικής, τους συνιστούσε απόλυτη σιωπή. Σε κάποια απόσταση από το Χάνι Ζαραβίνας είχαν φτάσει οι Ιταλοί και είχαν στρατοπεδεύσει. Νύχτα πλέον έφθασαν κοντά στη γέφυρα των Αγίων. Και εκεί μέσα στη σιωπή της νυχτας και το φόβο των παιδιών, ακούστηκε η φωνή του σκοπού:

– Αλτ, τις εί;

Και τότε, ο καθηγητής Σπύρος Τσακαλώτος μέσα στη νεκρική σιγή που πάγωνε τις ψυχές των ακινητοποιημένων και βουβών μαθητών, απαντά με αγωνιώδη και τρεμάμενη φωνή του:

«Μαθηταί του Γυμνασίου Πωγωνιανής μετά των καθηγητών τους. Παρακαλώ μην πυροβολείτε, μην πυροβολείτε.»

Σε λίγο με την παρουσία αξιωματικού και με έλεγχο όλων από στρατιώτες και με τον φακό στο χέρι, πέρασαν οι μαθητές τη γέφυρα των Αγιων ένας – ένας και συνέχισαν την πορεία τους προς το Χάνι Δολιανών.

(Η γέφυρα των Αγίων που είχε κατασκευασθεί το 1874, ανετινάχθη το βράδυ της 28ης προς την 29η Οκτωβρίου 1940, καταστραφείσα σχεδόν ολοκληρωτικώς).

Από το βιβλίο «Γεγονότα στο Πωγώνι 1940-41 και το Χρονικό του Ανεξαρτήτου Τάγματος Δελβινακίου» του Κωνσταντίνου Κωστούλα.

 

Τελευταία διόρθωση10 ημέρες πριν από Βασίλειος Παππάς