by 
Από Κασωτάκη Χαράλαμπο:
Αφορμή για τη συγγραφή του παρακάτω κειμένου αποτελεί μια φράση του Εξαίρετου συναδέλφου Ανδρέα Κασσέτα σε πρόσφατη ανάρτηση του.
Άλλοτε μετράμε το “πόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση του ρευστού από την πίεση μηδέν” την οποία αποδεχόμαστε για το κενό της κλασικής μηχανικής. Η ερευνητές της Υδραυλικής – και όχι μόνο – το χαρακτηρίζουν «απόλυτη πίεση» .
Αυτήν μέτρησε ο Τορριτσέλι, αυτήν μέτρησαν ο Μπόιλ και ο Μαριότ, αυτή μετρούσαν και μετρούν οι χημικοί, αυτή συνιστά την πίεση αερίου στη θερμοδυναμική, αυτή επιχειρούσαν να ελαττώσουν οι τεχνικοί την εποχή που επιχειρούσαν να κατασκευάσουν καθοδικούς σωλήνες.
Πόσο άραγε σωστό ιστορικά είναι αυτό;.. τι πίστευαν οι πρωτοπόροι για την έννοια πίεση και τί μετρούσαν; ..
Η απάντηση σε ένα ιστορικό ταξίδι στο παρακάτω αρχείο:
Απαντήσεις σε αυτή τη συζήτηση
Απάντηση από τον/την Διονύσης Μάργαρης στις 2 Ιούλιος 2015 στις 14:00
Καλησπέρα Χαράλαμπε.
Σε ευχαριστώ για το ιστορικό οδοιπορικό που μας πρόσφερες.
Να είσαι καλά.
Μου άρεσε η ανάρτηση ,
να προσφέρω την εικόνα ενός μανομέτρου που ταιριάζει στο θέμα :
Συνάδελφε Χαράλαμπε Όπως επισημαίνεις εύστοχα την έννοια “πίεση” δεν την διαθέτουν οι ερευνητές του 16ου και του 17ου αιώνα με το σημαινόμενο που θα αποκτήσει τον επόμενο αιώνα με την παρέμβαση του Ντάνιελ Μπερνούλι.
Και μερικές σκέψεις
Ο Τοριτσέλι, ο Μπόιλ και ο Μαριότ μετρούν μήκη υδραργυρικής στήλης, εξ άλλου και η μονάδα 1 cm Hg κατάγεται από αυτού τις είδους τις μετρήσεις. Ο Νεύτων δεν διαθέτει την έννοια “πίεση “με τη σημερινή σημασία της ωστόσο χρησιμοποιεί τον όρο “pressure” . Στην αγγλική μετάφραση του Principia αναφέρεται ότι : All the parts of an homogeneous and unmoved fluid included in any unmoved vessel and compressed on every side will be equally pressed on every side and remain ιn their places without any motion arising from that pressure. (Principia p. 290)
Η άποψή μου, εδώ και μερικά χρόνια, είναι ότι κατά τη διδασκαλία μας δεν κάνουμε Ιστορία της Επιστήμης, αλλά αξιοποιούμε όσο γίνεται πιο αποδοτικά την Ιστορία της Επιστήμης μέσα από μια αφήγηση των γεγονότων με την εννοιολογική γλώσσα του σήμερα και εξ όσων γνωρίζω την ίδια άποψη, με δικά του λόγια, υποστηρίζει και ο Στέφανος Τραχανάς
Είναι λογου χάρη διδακτικά αποτελεσματικό – με στόχο την κατανόηση – περιγράφοντας το πείραμα του Τοριτσέλι να αναφερόμαστε σε “76 cm”, μολονότι η μονάδα 1 cm δεν υφίσταται μέχρι και το τέλος του 19ουαιώνα. Μπορούμε ωστόσο να το αναφέρουμε.
Με το σχετικό σχόλιό μου στην ανάρτηση «Η έννοια πίεση και τα φαινόμενα» προσπάθησα να αποσαφηνίσω κάποιες διαφορές ανάμεσα στη γλώσσα των φυσικών και στη γλώσσα των υδραυλικών και ειδικότερα ανάμεσα στις έννοιες απόλυτη πίεση και διαφορική πίεση. Για να καταλάβει ο αναγνώστης τη διαφορά χρειάζεται να τονίσουμε ότι αυτό που μέτραγαν ο Τοριτσέλι, ο Μπόιλ και ο Μαριότ ήταν απόλυτη πίεση (και όχι διαφορική πίεση) χωρίς και οι τρεις να διαθέτουν την έννοια με τη σημασία που κυριάρχησε τον επόμενο αιώνα.
Θα ήταν ίσως προτιμότερο η δική μου παρουσίαση να το καταγράφει και να έχει τη διατύπωση : Επιχειρώ μία αναδιατύπωση:
Αυτό που μετράμε κατά κανόνα είναι «διαφορά πιέσεων» Άλλοτε μετράμε το «πόσο μεγαλύτερη είναι η πίεση του ρευστού από την πίεση μηδέν την οποία αποδεχόμαστε για το κενό της κλασικής μηχανικής. Οι ερευνητές της Υδραυλικής – και όχι μόνο – το χαρακτηρίζουν «απόλυτη πίεση» . Αυτήν μετρούσαν ο Τορριτσέλι, ο Μπόιλ και ο Μαριότ – αν και δεν διέθεταν την έννοια με τη σημασία που της δόθηκε αργότερα – , αυτήν ( την απόλυτη πίεση) μετρούσαν και μετρούν οι χημικοί, αυτή συνιστά την πίεση αερίου στη θερμοδυναμική, αυτή επιχειρούσαν να ελαττώσουν οι τεχνικοί την εποχή που επιχειρούσαν να κατασκευάσουν καθοδικούς σωλήνες.
ο Ανδρέας
Ευχαριστώ για το σχόλιο..Η παρέμβαση μου ήταν καθαρά ιστορική και όχι εννοιολογική, άλλωστε η συζήτηση από όπου πήρα το κείμενο είχε άλλο αντικείμενο και όχι ιστορικό.. Συμφωνώ ότι αυτή η ιστορική ανάλυση για την πίεση είναι πολυτέλεια για τη μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών ιδιαίτερα στην Γ Λυκείου και μόνο σε ένθετο θα έπρεπε να υπάρχει σε σχολικά βιβλία … Επίσης υπάρχουν μαθητές ή φοιτητές όπως θυμάμαι το εαυτό μου που ” διαβρωμένοι” ίσως από τα μαθηματικά αρέσκονται σε μαθηματική , σχεδόν αρχαιοελληνική, παρουσίαση των εννοιών με αξιώματα και θεωρήματα και προτιμούν αντίστοιχα βιβλία π.χ. διαβάζοντας σαν φοιτητής την ” κβαντομηχανική ” του κ. Τραχανά, ένα βιβλίο που θεωρείται δίκαια από πολλούς κορυφαίο προπτυχιακό βιβλίο εμένα με μπέρδευε σαν φοιτητή,αντίθετα από πολλούς και καλούς συμφοιτητές μου, μέχρι που έφτασα στη μία και μοναδική σελίδα του που έγραφε τα αξιώματα της κβαντομηχανικής όπως τα διατύπωσε ο Newmann … αργότερα παρέκαμψα το βιβλίο, καθώς αργεί για λόγους διδακτικής να εισάγει το συμβολισμό Dirac, ακολουθώντας άλλα π.χ. Mesiah, Baym… ίσως τελικά η διδασκαλία μιας έννοιας να είναι ένα όμορφο παιχνίδι όπου η αρχή, η μέση και τέλος θα μπορούν να εναλλάσσονται μετά από αλληλεπίδραση καθηγητή – μαθητή ανάλογα με το αντικείμενο, τον καθηγητή και – κυρίως – το μαθητή.. κόντρα στους παιδαγωγούς που απαιτούν ” σχέδια μαθήματος”