Η φυσική των τηλεσκοπίων – οδηγός αγοράς

Χρόνια πολλά και καλή χρονιά σε όλους τους συναδέλφους. Επέλεξα για το νέο έτος ένα θέμα που αφορά λίγους ίσως αλλά που μπορεί να βοηθήσει έστω και αυτούς τους λίγους καθώς το να αγοράσεις ένα τηλεσκόπιο είναι πολύ πιό πολύπλοκο από ότι θα νόμιζε κάποιος. Έχω συναντήσει αρχάριους που έχουν μπεί σε πολυκατάστημα και λένε “Θέλω μια τανάλια, μια δωδεκάδα μανταλάκια και ένα τηλεσκόπιο για το παιδί”. Τηλεσκόπιο και αστρονομικά κιάλια αγοράζουμε από εξειδικευμένο κατάστημα αστρονομικών ειδών με ειδικούς που δίνουν συμβουλές και service. Ένας αρχάριος πριν απο οποιαδήποτε αγορά πρέπει να μάθει τα βασικά στον ουρανό που πρόκειται να δει. Ήλιο, φεγγάρι, πλανήτες, διπλά αστέρια, αστρικά σμήνη, νεφελώματα και γαλαξίες. Επιπλέον να μην περιμένει ότι θα δεί τις υπέροχες φωτογραφίες που βλέπει στο διαδίκτυο. Το εντυπωσιακό κόκκινο χρώμα των νεφελωμάτων δεν το βλέπει το ανθρώπινο μάτι τη νύχτα και τα υπόλοιπα χρώματα έρχονται “σκοτωμένα” από τη φωτορύπανση, την υγρασία και την ατμόσφαιρα γενικώς. Συνεπώς μία αξιοπρεπής παρατήρηση βαθέως ουρανού απαιτεί να φορτώσουμε το τηλεσκόπιο μία νύχτα χωρίς φεγγάρι, χωρίς υγρασία και να αναζητήσουμε περιοχή χωρίς φωτορύπανση. Χωρίς να γνωρίζουμε αυτά τα αρχικά βήματα το τηλεσκόπιο κινδυνεύει σε ένα χρόνο θα έχει πιάσει αράχνες σε κάποια αποθήκη όπως συμβαίνει πολλάκις. Εν ολίγοις το τηλεσκόπιο δεν είναι ένα εργαλείο ψυχαγωγίας αλλά ένα παιδαγωγικό εργαλείο. Το φεγγάρι και τους πλανήτες που μας δίνει όμορφες εικόνες το τηλεσκόπιο θα τα δούμε μία, δύο, τρεις μετά δε θα έχει νόημα. Όσον αφορά την αστροφωτογράφηση μόνο το φεγγάρι μπορούμε να βγάλουμε με το κινητό μας, όλα τα υπόλοιπα είναι μία αρκετά εξειδικευμένη απασχόληση που θέλει καθαρούς ουρανούς, ειδικά τηλεσκόπια, καλές φωτογραφικές μηχανές ή κάμερες CCD, πολύ χρόνο και πολλή υπομονή. Αν μέχρις εδώ συμφωνούμε πάμε παρακάτω να δούμε πως λειτουργούν τα τηλεσκόπια, τα βασικά τους όργανα και φυσικά μεγέθη, εν συνεχεία θα περάσουμε στην επιλογή τηλεσκόπιου και τέλος λίγα βασικά φυσικά μεγέθη από τα παρατηρούμενα αντικείμενα.

Είδη τηλεσκοπίων – αρχή λειτουργίας

Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες τηλεσκοπίων τα διοπτρικά ή διαθλαστικά και τα κατοπτρικά. Τα διοπτρικά έχουν τον οπτικό σωλήνα και στην μία άκρη τον αντικειμενικό φακό που συλλέγει το φως και στην άλλη τον προσοφθάλμιο φακό που ρυθμίζει την μεγέθυνση και τοποθετούμε το μάτι μας. Το φως που προσπίπτει στον αντικειμενικό φακό διαθλάται και εστιάζεται στην κύρια εστία όπου και σχηματίζεται το είδωλο του παρατηρούμενου αντικειμένου το οποίο εν συνεχεία βλέπουμε με τον προσοφθάλμιο. Η απόσταση από το κέντρο του αντικειμενικού φακού μέχρι την κύρια εστία ονομάζεται εστιακή απόσταση F του αντικειμενικού φακού. Επειδή όμως κατά τη διάθλαση του φωτός τα διάφορα μήκη κύματος εστιάζονται σε διαφορετικό σημείο παρουσιάζεται χρωματικό σφάλμα στο είδωλο που για να διορθωθεί απαιτεί σύστημα αντικειμενικών φακών προκειμένου να πάρουμε αποχρωματικό διοπτρικό τηλεσκόπιο.

Αρχή λειτουργίας κατοπτρικών – Νευτώνειων τηλεσκοπίων

Εδώ το φως εισέρχεται από το άνοιγμα στο εμπρος τμήμα του οπτικού σωλήνα και προσπίπτει στο κύριο κάτοπτρο στο πίσω τμήμα του οπτικού σωλήνα. Το κύριο κάτοπτρο είναι ένα κοίλο κάτοπτρο που εστιάζει την παράλληλη(λόγω μεγάλης απόστασης) δέσμη φωτός από ένα μακρινό άστρο(κόκκινες ακτίνες). Θα έπρεπε επομένως να παρατηρούμε το είδωλο από τη μεριά που μπαίνει το φως. Σύμφωνα λοιπόν με τη λύση του Νεύτωνα λίγο πριν την κύρια εστία τοποθετούμε ένα μικρό επίπεδο κάτοπτρο(δευτερεύον κάτοπτρο) υπό γωνία 45⁰ ως προς την εισερχόμενη δέσμη και εστιάζουμε το φως στην εστία Νεύτωνα(Focal Point). Στην εστία Νεύτωνα σχηματίζεται το είδωλο το οποίο παρατηρούμε με προσοφθάλμιο φακό στο πλαϊνό μέρος του οπτικού σωλήνα. Έτσι τώρα η εστιακή απόσταση F είναι ίση με το ευθύγραμμο τμήμα από το κέντρο του πρωτεύοντος κατόπτρου μέχρι το κέντρο του δευτερεύοντος + απόσταση από το κέντρο του δευτερεύοντος μέχρι την εστία του Νεύτωνα. Δηλαδή με το δευτερεύον κάτοπτρο μεταφέραμε την κύρια εστία του πρωτεύοντος στην εστία του Νεύτωνα και διευκολύναμε την παρατήρηση.

Φυσικά μεγέθη τηλεσκοπίων

1.Διάμετρος D αντικειμενικού φακού ή του πρωτεύοντος κατόπτρου. Το Α και το Ω ενός τηλεσκοπίου. Όσο μεγαλύτερη είναι η D τόσο πιό πολλά φωτόνια συλλαμβάνει το τηλεσκόπιο και τόσο πιό αμυδρά αντικείμενα θα βλέπει. Η D επηρεάζει και άλλα μεγέθη όπως θα δούμε. Διπλάσια D σημαίνει τετραπλάσιο εμβαδόν(Ε = πD²) άρα τετραπλάσιο φως.

2.Εστιακός λόγος. Είναι το πηλίκο F/D πχ τηλεσκόπιο διαμέτρου D = 150 mm με εστιακή απόσταση F = 750 mm έχει εστιακό λόγο 5 ή όπως συμβολίζεται f/5. Τηλεσκόπιο μικρού εστιακού λόγου είναι πιό γρήγορο που σημαίνει ότι συλλέγει περισσότερο φως από άλλο μεγαλύτερου εστιακού λόγου στον ίδιο χρόνο με αποτέλεσμα να χρειάζεται λιγότερος χρόνος έκθεσης κατά την αστροφωτογράφηση. πχ τηλεσκόπιο f/5 συλλέγει στον ίδιο χρόνο 4πλάσιο φως από άλλο f/10 που σημαίνει ότι με το f/5 παίρνουμε 4 φωτογραφίες για κάθε μία από το f/10.

3.Κλίμακα ειδώλου Κ. Είναι ένας αριθμός που μας δίνει πόσα δευτερόλεπτα της μοίρας στον ουρανό(΄΄ ή arcsec) αντιστοιχούν σε 1 mm στο εστιακό επίπεδο. Είναι Κ = 206265/F arcsec/mm. πχ τηλεσκόπιο με F = 750 mm => K = 275 arcsec/mm ,  F = 1800 mm => K = 114,6 arcsec/mm. Αν με τα δύο τηλεσκόπια παρατηρούμε τον Άρη μία ημέρα που έχει φαινόμενη διάμετρο στον ουρανό ω = 16΄΄ τότε από το πρώτο τηλεσκόπιο θα πάρουμε είδωλο: 1 mm απο 275¨ => 16/275 = 0,058 mm και από το δεύτερο 16/114,6 = 0,14 mm. Δηλαδή μεγαλύτερη εστιακή απόσταση δίνει μεγαλύτερο είδωλο ενός αντικειμένου.  Τι σημαίνει αυτό; Αν με το προσαφθάλμιο θέλουμε να μεγενθύνουμε τα είδωλα στα 14 mm τότε στο δεύτερο τηλεσκόπιο θέλουμε μεγάθυνση 100χ ενώ στο πρώτο 240χ και μεγαλύτερη μεγέθυνση σημαίνει πιό θαμπό είδωλο.

4.Μεγέθυνση Μ. Μ = F/f όπου f η εστιακή απόσταση του προσοφθάλμιου φακού. Δηλαδή μπορούμε να ρυθμίζουμε τη μεγέθυνση αλλάζοντας προσοφθάλμια. Πάντως η μεγέθυνση είναι το τελευταίο που πρέπει να μας απασχολεί σε ένα τηλεσκόπιο καθώς όσο μεγαλώνει η μεγέθυνση(το ζουμ) τόσο χαλάει η εικόνα. Υπάρχει για κάθε τηλεσκόπιο μία οφέλιμη μεγέθυνση που δεν πρέπει να ξεπεράσουμε και είναι ίση με το διπλάσιο της D σε mm. πχ τηλεσκόπιο με D = 150 mm η οφέλιμη μεγέθυνση είναι 300χ. Όμως δεδομένων των ατμοσφαιρικών συνθηκών και αυτή η μεγέθυνση είναι αρκετή για να δώσει θολή εικόνα.

5.Διακριτική ικανότητα δ. Επειδή τα τηλεσκόπια έχουν πεπερασμένο άνοιγμα είναι αναπόφεκτο το φαινόμενο της περίθλασης. Διακριτική ικανότητα ενός τηλεσκοπίου είναι η ελάχιστη γωνιώδης απόσταση δύο αντικειμένων στον ουρανό που το τηλεσκόπιο μπορεί να ξεχωρίσει σαν δύο δηλαδή σαν οχτώ 8 ή ο πυρήνας του ενός ειδώλου να επικαλύπτει οριακά τον πρώτο σκοτεινό κροσσό του δεύτερου. Όσο μικρότερη είναι η διακριτική ικανότητα ενός τηλεσκοπίου τόσο πιό κοντινά αντικείμενα μπορεί να ξεχωρίσει το τηλεσκόπιο και τόσο πιό πολλές λεπτομέρειες αναδεικνύει από ένα παρατηρούμενο αντικείμενο ή όπως κοινώς λεγεται τόσο μεγαλύτερη ανάλυση πετυχαίνουμε. Υπό αυτή την έννοια η διακριτική ικανότητα είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό μέγεθος ενός τηλεσκοπίου. Η διακριτική ικανότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη της διαμέτρου D του τηλεσκοπίου και επειδή πρόκειται για φαινόμενα περίθλασης ανάλογη με το μήκος κύματος λ της ακτινοβολίας. Η εξίσωση από την οποία την υπολογίζουμε είναι δ = 1,22λ/D σε rad ή 1,22χ206265λ/D σε arcsec. Αν αντικαταστήσουμε το λ με το μήκος κύματος  του κιτρινοπράσινου λ = 550 nm = 550χ10^-9 m = 550×10^-6 mm στό οποίο παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία το ανθρώπινο μάτι τότε δ = 138/D(mm). πχ ένα μεσαίο ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο με D = 6 in = 152,4 mm έχει δ = 0,9΄΄ το μεγαλύτερο επίγειο οπτικό τηλεσκόπιο στα Κανάρια νησιά με D = 10 m = 10.000 mm έχει δ = 0,014΄΄ και το ραδιοσυμβολόμετρο EHT με διάμετρο όσο η γη έχει τη φανταστική διακριτική ικανότητα της τάξης των 10^-6΄΄ που αν την είχε οπτικό τηλεσκόπιο θα βλέπαμε το κέρμα του ενός ευρώ στο φεγγάρι. Παρατηρητής με οξεία όραση σε άριστες συνθήκες δε μπορεί να ξεχωρίσει δύο αντικείμενα με γωνιώδη απόσταση μικρότερη από 1΄΄ με οποιοδήποτε τηλεσκόπιο, ο γράφων την ανάρτηση τούτη δε μπορεί να ξεχωρήσει κάτω από 5΄΄ αριθμός που βαίνει αυξανόμενος. Βέβαια η καλή διακριτική ικανότητα αποτυπώνεται στη φωτογραφία.

Οι προσοφθάλμιοι φακοί είναι διάφορες τεχνολογίες με επιθυμητή εστιακή απόσταση f που μας αφορά αλλά και εξάρτημα που κατεβάζει την f. Οι προσοφθάλμιοι φακοί ρυθμίζουν την μεγέθυνση Μ και τη γωνιώδη διάμετρο θ του οπτικού πεδίου που καλύπτουμμε στον ουρανό θ = α/Μ όπου α το οπτικό πεδίο του προσοφθάλμιου που δίνεται από τον κατασκευαστή. Παρατηρείστε ότι αυξάνοντας την μεγέθυνση μειώνουμε το οπτικό πεδίο που καλύπτουμε στον ουρανό. πχ έχουμε τηλεσκόπιο D = 100 mm, F = 1400 mm. Χρησιμοποιούμε προσοφθάλμιο f = 6 mm α = 40⁰ για να ζουμάρουμε τη σελήνη. Όντως θ = α/Μ = α/(F:f) = 0,17⁰ = 10,2΄ περίπου το 1/3 του δίσκου της. Super μεν αλλά η εικόνα θα είναι πιό θολή κι από βούρκο καθώς δεν παρατηρήσαμε ότι ξεπεράσαμε κατά πολύ την οφέλιμη μεγέθυνση. Μ = F/f = 233x , ωφέλιμη μεγέθυνση = 2D = 200x. Γι αυτό σας λέω μη τσιμπάτε αν δείτε να διαφημίζουν μεγέθυνση 400χ σε τηλεσκόπια διαμέτρου 90 mm.

Στήριξη τηλεσκοπίων. Η στήριξη του οπτικού σωλήνα μπορεί να γίνει σε τρίποδο συνήθως ή σε ξύλινη βάση τα κατοπτρικά Dopsonian της Skywatcher. Επίσης η στήριξη μπορεί να είναι:

1.Αλταζιμουθιακή

Η ανάλυση της λέξης είναι αλτ(altitude = ύψος) και αζιμούθιο που σημαίνει ότι το τηλεσκόπιο στηρίζεται κατά τρόπο ώστε να περιστρέφεται γύρω από δύο άξονες με δύο μοτέρ, έναν οριζόντιο που σαρώνει αζιμούθιο και έναν κατακόρυφο που σαρώνει ύψος.

2.Ισημερινή

Ο ένας άξονας είναι παράλληλος με τον άξονα περιστροφής της γης και ο άλλος κάθετος σε αυτόν. Εδώ το τηλεσκόπιο γυρίζει μόνο γύρω από τον άξονα που είναι παράλληλος στον άξονα περιστροφής της γης με γωνιακή ταχύτητα αντίθετη της γωνιακής ταχύτητας περιστροφής της γης. Η ισημερινή στήριξη είναι η πιο συνηθισμένη σε ερασιτεχνικά τηλεσκόπια.

Ξεκινάμε την παρατήρηση

Το τηλεσκόπιό μας μπορεί να είναι χειροκίνητο που ενδείκνυται για εκμάθιση του ουρανού ή ρομποτικό που πηγαίνει μόνο του στους στόχους σε αντικείμενα που επιλέγουμε από το τηλεκοντρόλ. Το ρομποτικό θέλει οριζοντίωση και ευθυγράμμιση. Τα τηλεσκόπια έχουν πάνω στον οπτικό σωλήνα ένα μικρό τηλεσκοπιάκι ευρέως πεδίου που ονομάζεται εξερευνητής για να κεντράρουμε εύκολα στόχους αφού από πριν το έχουμε ευθυγραμμίσει ώστε ότι είναι κεντραρισμένο στον εξερευνητή να είναι κεντραρισμένο και στο τηλεσκόπιο. Δεν νοείται χρήση τηλεσκοπίου χωρίς να έχουμε εγκαταστήσει στο κινητό μας λογισμικό πλανηταρίου stellarium ή sky safari ώστε ανά πάσα στιγμή αλλά και μεταγενέστερη να ξέρουμε τι βρίσκεται στον ουρανό. Από το λογισμικό μας ενδιαφέρει το φαινόμενο μέγεθος του στόχου (magnitude). Όσο μεγαλύτερο είναι το φαινόμενο μέγεθος τόσο πιό αμυδρό είναι το αντικείμενο που στοχεύουμε. Το μεγιστο φαινόμενο μέγεθος ενός τηλεσκοπίου είναι m_max = 6,5 + 5logD(cm) που στην πράξη είναι πιό μικρό. πχ με τηλεσκόπιο 10΄΄ = 25,4 cm μπορούμε να δούμε μέχρι m_max = 6,5 + 5log25,4 = 13,5 που στην πράξη είναι πιό μικρό. Ακόμα καλό είναι να γνωρίζουμε το ύψος από την επιλογή Az/Alt το Alt ώστε να είναι το υ + για να βρίσκεται το αντικείμενο πάνω από τον ορίζοντα.  Καλό είναι να παρατηρούμε αντικείμενα σε ύψος πάνω απο +25⁰ πρώτον  για να αποφεύγουμε ή δυνατόν την φωτορύπανση και δεύτερον το φως να διανύει μικρότερο διάστημα μέσα στην ατμόσφαιρα. Στα νεφελώματα, τα αστρικά σμήνη και τους γαλαξίες πρέπει να γνωρίζουμε το μέγεθος (size) που μας δίνει τη γωνιώδη διάμετρό τους στον ουρανό. Είπαμε ότι το μάτι δε μπορεί να δει κάτω από 1΄΄ αν όμως δει 1΄΄ ανοίγουμε σαμπάνια. Ενα νεφέλωμα που μπορούμε να δούμε μετά δυσκολίας είναι το πλανητικό νεφέλωμα Ring nebula με ω = 1,27΄΄ αν το τηλεσκόπιό μας έχει διακριτική ικανότητα που καλύπτει τα 1,27΄΄.  Στα διπλά αστέρια λογικά πρέπει να γνωρίζουμε τη γωνιώδη τους απόσταση από το σπίτι. Τα ρομποτικά όμως έχουν επιλογή Double stars.

Παιδιά τελειώσαμε!!! Δάσκαλε ανάθεμα κι αν κατάλαβα τι πρέπει να κάνω.

Δικαίως δεν καταλάβατε τίποτα. Λοιπόν κατ’ αρχήν ο αρχάριος θα πάρει ή αστρονομικά κιάλια ή ένα μικρό διοπτρικό 4΄΄ που έχει κλειστό σωλήνα προφυλαγμένο από σκόνες και υγρασία και σταθερά οπτικά ώστε να μη χρειάζεται service. Μια χαρά θα βλέπει το φεγγάρι τους πλανήτες και αρκετά αντικείμενα βαθέως ουρανού ακόμα και με τα κιάλια. Τον ουρανό θα τον μάθει σε βάθος χρόνου καθώς και τι βελτιώσεις θα περιμένει από την επόμενη αγορά του. Μπορεί όμως να πάει κατευθείαν σε ένα Νευτώνειο κατοπτρικό από 8΄΄ – 12΄΄ αλλά και 16΄΄ Dobsonian που σπάει σε δύο κομμάτια για να μοιράζεται το μεγαλο του βάρος και έχει πτυσσόμενο οπτικό σωλήνα για εύκολη μεταφορά(όλα τα Dobsonian είναι έτσι) όλα ειναι θέμα χρημάτων που διαθέτει. Διοπτρικά τηλεσκόπια άνω των 4΄΄ έχουν τιμές πολύ μεγαλύτερες από τα αντίστοιχα κατοπτρικά, αν δε απαιτήσουμε και αποχρωματικά για διόρθωση του χρωμματικού σφάλματος η τιμή ανεβαίνει ακόμα περισσότερο. Αν γνωρίζει κάποιος πολύ καλά από φωτογραφικές μηχανές και θέλει και πολύ καλές φωτογραφίες ή θα βάλει βαθιά το χέρι στην τσέπη θα πάρει διοπτρικό αποχρωματικό που βγάζει “ζωντανές” φωτογραφίες ή θα συμβιβαστεί με ένα κατοπτρικό που όμως να έχει καλές επιδόσεις. Τι σημαίνει καλές επιδόσεις; Όπως είδαμε τα τηλεσκόπια είναι 5 αριθμοί, οι εξής δύο δάμετρος και εστιακή απόσταση. Ένα τηλεσκόπιο είναι αδύνατον να συγκεντρώνει όλες τις καλές επιδόσεις. Όσο μεγαλύτερη διάμετρο έχει ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο(είπαμε τα διοπτρικά είναι πανάκριβα) τόσο πιό αμυδρά αντικείμενα μπορεί να δει, τόσο μικρότερο εστιακό λόγο άρα μεγαλύτερη ταχύτητα έχει, τόσο μεγαλύτερη οφέλιμη μεγέθυνση και τόσο καλύτερη ανάλυση. Όσο μεγαλύτερη εστιακή απόσταση έχει τόσο πιό μικρή ταχύτητα έχει αλλά μεγαλύτερο είδωλο στο εστιακό επίπεδο. Τελικά όμως τον αρχάριο που δε θα ασχοληθεί με αστροφωτογράφιση δεν τον αφορά η μεγάλη ταχύτητα και ασχολείται μόνο με την διάμετρο ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΠΑΝ και την αξιόπιστη εταιρεία κατασκευής ώστε το τηλεσκόπιό του να έχει άριστα οπτικά μέρη και καλή στήριξη. Όλα τα άλλα θα έρθουν σιγά – σιγά.

Το τηλεσκόπιο στη χαρακτηριστική εικόνα της ανάρτησης είναι διοπτρικό αποχρωματικό της Celestron με διάμετρο μόλις 152 mm, εστιακή απόσταση F = 335 mm που του εξεσφαλίζει super εστιακό λόγο f/F/D = f/2,2 καλή διακριτική ικανότητα δ = 138/152 = 0,9΄΄ , σούπερ ντούπερ φωτογραφίες, σχετικά μικρό βάρος 19 kg, μερικά ακόμα extra χαρακτηριστικά και αξιόπιστη εταιρεία κατασκευής. Αν το κένετε δώρο σε αστροφωτογράφο θα σας ανάβει κάθε Κυριακή 335 mm λαμπάδα στον Άγιο Φανούριο. Στοιχίζει …μόλις 5200 Ευρώ. Μαζί όμως με τα παρελκόμενα δε φτάνουν 6000 Ευρώ = 1/3 του εφάπαξ = 6 συντάξεις. Να ξέρετε ότι ο αστροφωτογράφος δεν πρόκειται να φωτογραφίσει τον γαλαξία z – 11 στα 30 δις ε.φ και τα 152 mm του φτάνουν και περισεύουν. Στον αντίποδα το ρομποτικό Dobsonian 305 mm διπλάσια διάμετρο από το προηγούμενο άρα τετραπλάσιο φως, πολύ καλή διακριτική ικανότητα 0,32΄΄ που σημαίνει εξαιρετικές εικόνες της σελήνης και των πλανητών αλλά και εξαιρετικές εικόνες αντικειμένων βαθέως ουρανού , οφέλιμη μεγέθυνση 2D = 610x , εστιακή απόσταση F = 1500 mm άρα πολύ καλό εστιακό λόγο f/4,9 , μεγάλο είδωλο στο εστιακό επίπεδο, στοιχίζει 2669 ευρώ. Όμως ο τελειομανής αστροφωτογράφος θα το παρακάμψει, γιατί; Γιατί δε δίνει τις “ζωντανές” φωτογραφίες των αποχρωματικών διοπτρικών, έχει ανοιχτό οπτικό σωλήνα εκτεθιμένο σε σκόνη και υγρασία, τα οπτικά του θέλουν τακτικά διόρθωση, έχει μόνο αλταζιμουθιακή στήριξη που σημαίνει δύο μοτέρ για οριζόντια και κατακόρυφη κίνηση, που σημαίνει με τη σειρά του ότι σε φωτογράφιση μακράς έκθεσης μπορεί να αποκλίνει έστω και ελάχιστα από το στόχο.

Τώρα τελειώσαμε πραγματικά,  οπότε καλή αγορά ή να λείπει το βύσινο.