by 
Κυκλοφόρησε πρόσφατα το νέο βιβλίο του καθηγητή ιστορίας των επιστημών Κώστα Γαβρόγλου “Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΓΑΛΙΛΑΙΟΥ, Επιστημονικές, θεολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της” από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Με αφορμή το πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο, επιχειρείται η μετάφραση από τα αγγλικά στα ελληνικά των προλόγων δύο εξαιρετικά επιδραστικών, για διαφορετικούς λόγους, βιβλίων:
Α. του “De Revolutionibus orbium coelestium” (“Περί των Περιφορών των Ουράνιων Σφαιρών”) (1543), του Νικόλαου Κοπέρνικου, ο οποίος αφιερώνει το βιβλίο του με θέμα την ηλιοκεντρική θεωρία στον Πάπα Παύλο ΙΙΙ
και
Β. του “Sidereus Nuncius” (“Αστρικός Αγγελιαφόρος”) του Γαλιλαίου (1610), ο οποίος ονομάζει “Μεδίκια Άστρα” τους τέσσερις δορυφόρους του Δία που έχει πρόσφατα ανακαλύψει, αφιερώνοντας την ανακάλυψή του στον Μέγα Δούκα Cosimo II των Μεδίκων και στα τρία αδέλφια του.
Οι πρόλογοι αυτοί μπορούν να αναγνωσθούν ως μία προσπάθεια νομιμοποίησης των νέων θεωριών και ανακαλύψεων από μια νεοαναδυόμενη ομάδα, αυτή των μαθηματικών, που διεκδικεί τα δικαιώματα των φυσικών φιλοσόφων πέρα από εκείνα που αφορούν τη σύνταξη αστρολογικών χαρτών και τους υπολογισμούς για τη ναυσιπλοΐα. Στο τέλος του πονήματος σχολιάζονται οι στάσεις του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου, όπως αυτές σκιαγραφούνται από τους αντίστοιχους προλόγους.
Για τη μετάφραση του προλόγου του “De Revolutionibus” από τα αγγλικά χρησιμοποιήθηκε ο τόμος “Famous Prefaces” από το “Harvard Classics”.
Για τον πρόλογο του “Sidereus Nuncius” χρησιμοποιήθηκε η αγγλική του μετάφραση από τον ιστορικό της επιστήμης Albert van Helden, University of Chicago Press, 1989.
Καθώς τελείωνε το παρόν, συνειδητοποίησα ότι υπάρχει ήδη στα ελληνικά η μετάφραση του προλόγου του “De Revolutionibus” από τους Βαρβάρα Σπυροπούλου και Μανώλη Πατηνιώτη, η οποία βασίστηκε στο Nicholas Copernicus, On the Revolutions, (αγγλική μετάφραση και σχολιασμός, Edward Rosen), The Johns Hopkins University Press, Βαλτιμόρη και Λονδίνο, 1992.
Η ευθύνη για τα όποια μεταφραστικά λάθη βαρύνει αποκλειστικά τον γράφοντα.
Ευχαριστώ τον φίλο Γιώργο Φασουλόπουλο για την προσεκτική ματιά του.
Ευχαριστούμε Αποστόλη, μας “φορτώνεις” δουλειά…. ευχάριστη όμως
Γεια σου Θοδωρή. Η περίοδος το επιτρέπει 🙂
Αποστόλη, ξεχνάς ότι πριν λίγες μέρες “έδωσα” πανελλαδικές …..
και ταυτίζομαι με την ψυχολογία των υποψήφιων….
Γειά σου Αποστόλη και συγχαρητήρια για την νέα εργασία σου (τελικά μήπως να αλλάξεις επάγγελμα και να γίνεις μεταφραστής; 🙂
Σε ευχαριστούμε που την μοιράζεσες μαζί μας, αφού μου άρεσε το απόσπασμα του Κοπέρνικου, προς πάπα:
«για μεγάλο χρονικό διάστημα αμφέβαλλα για το αν θα έπρεπε να δημοσιεύσω τα σχόλια που έχω γράψει προς απόδειξη της κίνησής της ή αν θα έπρεπε καλύτερα να ακολουθήσω το παράδειγμα των Πυθαγορείων και κάποιων άλλων, που συνήθιζαν να κοινωνούν τα μυστικά της Φιλοσοφίας όχι γραπτώς αλλά προφορικά και μόνο στους συγγενείς και φίλους, όπως μαρτυρά η επιστολή που απέστειλε ο Λύσις στον Ίππαρχο
Αυτό το έκαναν, κατά τη γνώμη μου, όχι λόγω μιας εγωιστικής άρνησης να προσφέρουν τις απόψεις τους στον κόσμο – όπως νομίζουν μερικοί – αλλά προκειμένου οι πλέον ευγενείς αλήθειες, τις οποίες σπουδαίοι άνθρωποι επεξεργάστηκαν προσεκτικά, να μην περιφρονηθούν από εκείνους που εξοργίζονται με την ιδέα να ασχολούνται με κάποια μορφή μελέτης αν δεν είναι επικερδής· ή από εκείνους που επέλεξαν τη μελέτη της Φιλοσοφίας έπειτα από νουθεσίες άλλων ή μιμούμενοι άλλους, αλλά λόγω της ανοησίας τους, λαμβάνουν μια θέση μεταξύ των φιλοσόφων παρόμοια με αυτή των κηφήνων μεταξύ των μελισσών.»
Επανέρχομαι…
Η αλήθεια πάντως είναι ότι η κολακεία του Κοπέρνικου στον πάπα, ωχριά, μπροστά στην κολακεία του Γαλιλαίου προς τον δούκα Cosimo ΙΙ των Μεδίκων!!!
Ξεπέρασε όλα τα όρια, αν και σήμερα βλέπουμε ανθρώπους του πνεύματος να “γλείφουν” την εξουσία:
“Αλλά τώρα, Γαληνότατε Πρίγκηπα, είμαστε σε θέση να προβλέψουμε πιο αληθινά και πιο ευοίωνα πράγματα για την Υψηλότητά Σας, διότι μόλις άρχισαν να ακτινοβολούν πάνω στη γη οι αθάνατες χάρες της ψυχής Σας και ήδη φωτεινά άστρα εμφανίζονται στον ουρανό, τα οποία, όπως οι γλώσσες, θα μιλούν και θα υμνούν τις εξαιρετικές Σας αρετές εις τους αιώνες. Ιδού λοιπόν τέσσερα άστρα αφιερωμένα στο επιφανές όνομά Σας, και μάλιστα όχι όπως τα κοινά σε είδος και πλήθος σταθερά άστρα, αλλά από την ένδοξη τάξη των περιπλανώμενων άστρων, τα οποία μάλιστα ταξιδεύουν με θαυμαστή ταχύτητα σε τροχιά γύρω από το άστρο του Δία, του ευγενέστερου όλων, με αμοιβαία διαφορετικές κινήσεις, σαν τα παιδιά της ίδιας οικογένειας, ενώ εν τω μεταξύ όλα μαζί και σε πλήρη αρμονία ολοκληρώνουν τις μεγάλες περιφορές τους κάθε δώδεκα χρόνια γύρω από το κέντρο του κόσμου, δηλαδή γύρω από τον ίδιο τον Ήλιο.”
Τέλος ας επισημάνω, δύο δικά σου σχόλια:
Ο Κοπέρνικος, φοβούμενος το ενδεχόμενο το ηλιοκεντρικό του μοντέλο να προκαλέσει διαμάχες σε θεολογικό επίπεδο, αφιέρωσε το έργο του στον Πάπα Παύλο ΙΙΙ αναζητώντας έτσι προστασία και έγκριση από την ύψιστη εκκλησιαστική εξουσία. Η επιλογή αυτή υπογραμμίζεται από το προσεκτικό και σεβάσμιό του ύφος, παρουσιάζοντας τη θεωρία του ως μαθηματική υπόθεση μάλλον, παρά ως φυσική πραγματικότητα και υποδηλώνει ότι ο Κοπέρνικος ελπίζει ότι η θεωρία του θα εκληφθεί ως μία συνεισφορά εντός της διανοητικής παράδοσης της Εκκλησίας και όχι ως κάτι που επιδιώκει να την ανατρέψει.
Ο Γαλιλαίος, αντίθετα, γράφοντας σε ένα περισσότερο πολιτικά φορτισμένο κλίμα και με την αυτοπεποίθηση που του προσέφερε η εμπειρική παρατήρηση, αφιερώνει το “Sidereus Nuncius” στο Μέγα Δούκα της Τοσκάνης Cosimo II των Μεδίκων, παντοδύναμο ηγέτη της κοσμικής εξουσίας. Ταυτίζοντας τις ανακαλύψεις του με το γόητρο της δυναστείας των Μεδίκων – ιδιαίτερα με την απόδοση στους δορυφόρους του Δία το όνομα “Μεδίκια Άστρα” – επιχειρεί να νομιμοποιήσει το έργο του μέσω της αυλικής πατρονίας παρά μέσω της έγκρισης από την Εκκλησία, η οποία έχει αρχίσει να ανησυχεί όλο και περισσότερο για τον ηλιοκεντρισμό.
Να είσαι καλά Αποστόλη και … σε άλλα!
Καλωσήρθες Διονύση και σε ευχαριστώ. Ένα χόμπι είναι, που βοηθάει πρώτα απ’ όλα να βάλω σε τάξη κάποια από τα διαβάσματά μου. Θα ήταν εύκολο να μπει κανείς στον πειρασμό και να αναρωτηθεί για ποιο λόγο να μην γίνεται αμέσως αποδεκτή μια θεωρία, όταν περιγράφει καλύτερα τα φυσικά φαινόμενα. Όμως την εποχή που συζητάμε και ιδιαίτερα μετά τα τεκταινόμενα στη σύνοδο του Τρέντο, κανείς λαϊκός δεν είχε το δικαίωμα να εκφέρει άποψη για το πώς λειτουργεί η φύση πραγματικά. Επομένως η αναζήτηση ισχυρών συμμάχων ήταν ένας τρόπος εξασφάλισης προστασίας, έστω και προσωρινά.
Από τη σελίδα 20 του βιβλίου του Κώστα Γαβρόγλου: “Ένας από τους στόχους του βιβλίου είναι να δείξει πως η εξουσία είναι αμείλικτη εναντίον όποιου δεν την υπακούει και ότι, όταν παραβιάζονται τα όρια των άρρητων συμβάσεων για τις δικαιοδοσίες που έχουν τα μέλη της κάθε κοινωνικής ομάδας (όπως ήταν οι φυσικοί φιλόσοφοι), η εξουσία χρησιμοποιεί όλα τα μέσα της για να σιωπήσουν οι εστίες της ανυπακοής. Σχεδόν δεν έχει σημασία το ποιος έχει δίκιο. Η εξουσία απαιτεί υπακοή και αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο ― ακόμη και στις μέρες μας”.
Ευχαριστούμε Αποστόλη. Τι ωραία. Μας δίνεις δουλειά για το καλοκαίρι.
Γεια σου Τίνα. Ελπίζω να είναι ευχάριστη δουλειά, όπως λέει κι ο Θοδωρής 🙂