μια απ τις παραδοξότητες του ελληνικού πανεπιστήμιου υπήρξε η πρωτοποριακή εισαγωγή της διδασκαλίας της Ιστορίας των Φ.Ε. απ τον Μιχαήλ Στεφανίδη (1868 – 1957), Ακαδημαϊκό απ το Μανταμάδο της Λέσβου. Στη Μυτιλήνη δούλεψε ως οινολόγος αλλά και καθηγητής στο Γυμνάσιο, στην αρχή της καριέρας του
μετά την συνταξιοδότησή του, το 1938, το μάθημα εξυπηρετήθηκε από συνεργάτη του μόνο για δυο χρόνια. Ξαναδιδάχτηκε ως επιλεγόμενο μετά το 1980, αρχικά στο ΕΜΠ
ο Στεφανίδης, που υπήρξε και λογοτέχνης, επέμενε να αναγράφει τη Χημεία με «ύψιλον»
η διατριβή του “επ υφηγεσία”
θυμάμαι συναδέλφους ΠΕ04.02 που ακολουθώντας την άποψη του Στεφανίδη, επιχείρησαν να καθιερώσουν αυτή τη γραφή για την Χημεία, με παρεμβάσεις σε εκπαιδευτικά σεμινάρια και συνέδρια
οι υπόλοιποι αντιλαμβανόμασταν τότε αυτή την προσπάθεια ως καινοτομία χωρίς ιδιαίτερο νόημα και την αντιμετωπίζαμε με χαμογελαστή συγκατάβαση
σε περισσότερο πειραματικές δραστηριότητες απ ότι η διδασκαλία, η «Χυμεία» φαίνεται να αποκτά νόημα και να διεκδικεί χώρο
ένα εργαστήριο καλών προθέσεων στην Αλεξανδρούπολη
που τηρεί τα υγειονομικά πρωτόκολλα
με φλέγμα
και με χιούμορ
η ιδέα φαίνεται να φτουράει στη Βόρεια Ελλάδα
στην Καλαμαριά
ενώ η Αθήνα επιλέγει την συμβατική ορθογραφία και πιο σκληρά ποτά
στο Γκάζι αλλά και απέναντι απ το Χημείο στη Σόλωνος
η “Αλχημεία” ονοματίζει πανελλαδικά πολλά μαγαζιά
με γραφή που να χρησιμοποιεί σύμβολα χημικών στοιχείων, βρήκαμε μόνον ένα
που να σκοπεύει με την ανάρτηση της προσωπογραφίας του Άλφρεντ Νόμπελ;
το AlCHeMIO βρίσκεται απέναντι και κάνει ταίρι με το Γενικό Χημείο του Κράτους
κι επειδή το να διορθώνουμε τα γραπτά των άλλων έχει γίνει χούι, το στοιχείο με ατομικό 25 και ατομικό βάρος 54,938 είναι το Μαγγάνιο (Μn)
από κει που ξεκινήσαμε – πως ετυμολογείται η Χημεία;
ας πάρει την ευθύνη ένας επιτήδειος με τις λέξεις, χημικός μηχανικός σε πρώτες σπουδές, μεγαλωμένος σε οικογένεια με ενασχόληση και με τη χημεία και τη λογοτεχνία
σύμφωνα με μια εκδοχή, η αρχή βρίσκεται στο τοπωνύμιο Χημία δηλαδή την Αίγυπτο (η λέξη απαντά στον Πλούταρχο), που αποτελεί εξελληνισμό της κοπτικής λέξης kem (μαύρος, επειδή η γη της Αιγύπτου είναι μαύρη και εύφορη)
ωστόσο, επικρατέστερη φαίνεται η άποψη ότι η αρχή βρίσκεται στη λ. χυμός ή χύμα (υγρό). Πράγματι, οι πρώτες ενασχολήσεις των «χυμευτών» αφορούσαν τη φαρμακευτική και τους χυμούς ή τα αφεψήματα φυτών, και στα πρωτοβυζαντινά κείμενα βρίσκουμε πράγματι τη γραφή χυμεία
στη συνέχεια, έγιναν διάσημοι οι Αλεξανδρινοί αλχημιστές, που αναζητούσαν τον τρόπο να συνθέτουν χρυσό και άργυρο, με αποτέλεσμα να συμφυρθεί η χυμεία με την Χημία και να επικρατήσει τελικά η γραφή χημεία, με σημασία την προσπάθεια κατασκευής χρυσού
όταν κυριεύουν την Αίγυπτο οι Άραβες, δανείζονται τις γνώσεις των Αλεξανδρινών μαζί και τη λέξη. Τώρα, η σκυτάλη της επιστημονικής πρωτοπορίας περνάει στους Άραβες, που ονομάζουν kimiya τη φιλοσοφική λίθο αλλά και την τέχνη της αναζήτησής της
η λέξη, μαζί με το αραβικό άρθρο, al-kimiya, περνάει στα μεσαιωνικά λατινικά, alchimia, και από εκεί στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες (alchemy, alchimie, κτλ.) απ’ όπου επέστρεψε και στα ελληνικά ως αντιδάνειο
Καλησπέρα Γιώργο.
Άρα να υποθέσω ότι τάσσεσαι υπέρ της Ελληνικής προέλευσης Χυμείας, παρά με το μέρος των, Αραβικής προέλευσης, αλχημιστών;
Καλησπέρα υπέροχε Γιώργο μπράβο για την εύχυμη χ(Υ)μική σου ανάρτηση ! Μου ειχε κανει ιδιαιτερη εντυπωση η προέλευση της κοπτικής λέξης kem. Μπράβο και παλι !
Γιώργο, όσο ζούμε μαθαίνουμε από συναδέλφους με μεράκι.
Να είσαι καλά.
Διονύση καλησπέρα
οι αθεράπευτα ανορθόγραφοι, όπως εγώ, δεν έχουν περιθώρια επιλογής
με ήττα, όπως επιβάλει ο ορθογράφος του γουόρντ
Παναγιώτη
η τάξη μετά απ την διακριτική υπόδειξή σου αποκαταστάθηκε
και ο «μαζικός» έγινε, ως όφειλε, ατομικό βάρος
Ντίνο,
με την ελπίδα ότι το διασκέδασες
καλά δεν “παλεύεται” ο Γιώργος, εισάγει “καινά δαιμόνια” και περιπλέον…
προσωπικά είμαι με το “υ”, διότι τυγχάνω και “Ελληνοσωβινιστής”…
(“παλιά ήμανε και δισκοβόλος, έριχνα τον δίσκο”, Ζήκος ο αγαπημένος, από τα “κίτρινα γάντια”…)
Μπράβο Γιώργο.
Πιο εκτενής τεκμηρίωση και απ’ αυτήν του φίλου Νίκου Σαραντάκου υπάρχει από τον κ. Παναγιώτη Σαραντόπουλο
Βεβαίως οι διχογνωμίες μεταξύ γλωσσολόγων δεν είναι πάντα επιλύσιμες π.χ. παραμένει ασαφές αν το όνομα των Σουμέριων για τον Χαλκό έδωσε όνομα στην Κύπρο ή αν ο Κυπρίτης Χαλκός έδωσε το αγγλικό όνομα στον Χαλκό . Ίσως και τα δυο αφού οι Βρετανοί μάλλον απέκτησαν επαφές (και Χαλκό) από την Κύπρο και μετά έμαθαν για τον αρχαίο πολιτισμό των Σουμέριων
καλησπέρα Μήτσο
τον κ. Σαραντόπουλο είχα υπόψη μου όταν αναφέρθηκα σε «συναδέλφους ΠΕ04.02 που ακολουθώντας την άποψη του Στεφανίδη, επιχείρησαν να καθιερώσουν αυτή τη γραφή για την Χημεία, με παρεμβάσεις σε εκπαιδευτικά σεμινάρια και συνέδρια»
Βαγγέλη καλησπέρα,
τα γούστα σου για το ύψιλον στη χυμεία φαίνεται να ταιριάζουν με τους ίβηρες,
που όλοι τους, καστιγιάνοι, βάσκοι, καταλάνοι, πορτογάλοι χρησιμοποιούν για τη χημεία τη λέξη «química»
εντύπωση μου προκαλούν κάποιες αφρικάνικες γλώσσες, λαών που υποθέτω ότι δεν είχαν κάποια παράδοση στη χημεία, που οι λέξεις που χρησιμοποιούν όταν αναφέρονται σ αυτήν καθόλου δν θυμίζουν την αραβική ή την λατινική ή την ελληνική εκδοχή της χημείας
π.χ. στα Igbo, γλωσσικό ιδίωμα της νοτιοανατολικής Νιγηρίας, η χημεία λέγεται onwu
στα hausa, ιδίωμα της Κεντρικής Αφρικής, η χημεία προσδιορίζεται ως sunadarai
και στα Chichewa, γλώσσα που ομιλούν στην Ζάμπια, την Ζιμπάμπουε και την Μαδαγασκάρη, η χημεία λέγεται umagwirira
σε περιοχές όπου η γραφή δεν χρησιμοποιεί λατινικούς, άντε και κυριλλικούς χαρακτήρες, δεν μπορώ να έχω καμία άποψη
δες όμως ότι στο Βιετνάμ τη χημεία την λένε hóa học
οι αντιστοιχίες απ εδώ
Γιώργο καλημέρα!!!
Είμαι εντελώς ακατάλληλος για να δώσω ετυμολογία της Χημείας!!!
Που είναι ο Μπαμπινιώτης οεο;;;;
Καλημέρα σε όλους.
Γλωσσολογικά τα πρωτεία και οι πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες στο Γιώργο, τον Μήτσο, τον Βαγγέλη…..
Πάντως για μας τους αδαείς η κεφοξιτίνη το κλαβουλανικό οξύ η βανκομυκίνη παραμένουν ίδιες και στη χημεία και στην χυμεία.
Αντώνη και Άρη, καλή Κυριακή
Αντώνη, ο Μπαμπινιώτης δε μας καταδέχεται
γι αυτό καταφεύγουμε στους χημικούς – καθηγητές στο ΕΚΠΑ, Βαλαβανίδη και Ευσταθίου, που επιμελούνται την «χημική ένωση του μήνα»
εκεί ξαναδιαβάζουμε ότι
η “χημία” εικάζεται ότι προέρχεται από την αρχαία αιγυπτιακή λέξη κεμ (= μαύρος), διότι ως τέχνη και επιστήμη συνδέθηκε με την Αίγυπτο, που σύμφωνα με τον Πλούταρχο ονομαζόταν και ως Μαύρη Γη ή Μαύρη Χώρα και σχετίζεται με τη μετατροπή των “μαύρων” ορυκτών και μεταλλευμάτων σε χρήσιμες ουσίες
η λέξη χυμεία (khymeia) προέρχεται από το ρήμα χέω και τη διαδικασία της χύτευσης και αφορούσε την ανάμιξη χρυσού και αργύρου με σύντηξη, έργο που εκτελούσαν οι χυμευτές
σύμφωνα με την Βυζαντινή “Σούδα” (γενικό εγκυκλοπαιδικό λεξικό των τελών του 10ου αιώνα) ως χυμεία ορίζεται “η του αργύρου και χρυσού κατασκευή”
η πλέον αναγνωρίσιμη σχετική λέξη Χημεία, παραμένει ακόμη ετυμολογικό ερώτημα. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι πως σχετίζεται με τις λέξεις χημία και χυμεία. Από κει και η Αλχημεία (al-kimya)
λοιπόν;
εγώ κρατώ απ τις τρεις γραφές (χημεία, χημία, χυμεία) τα στοιχεία που συγκλίνουν
αφετηρία των τριών λέξεων αποτελούν οι πρώτες ύλες και οι τεχνολογίες επεξεργασίας τους
αυτές οι πρώτες ύλες και οι τεχνολογίες που κατέληξαν στην επιστήμη της Χημείας, υπήρξαν προϊόν της Ν.Α. Μεσογείου
και στις τρεις περιπτώσεις ο στόχος ήταν υπερβολικός: ευγενή και ταυτόχρονα πολύτιμα τελικά προϊόντα από ταπεινές πρώτες ύλες
εξάλλου ο Άρης με ζουμερό τρόπο υπογραμμίζει
πως σημασία δεν έχει πως ονομάζουμε αυτή την τέχνη και γνώση,
όσο τι ψάρια πιάνει
οπότε εκεί πρέπει να δοκιμαστεί και ουσιαστικά και …. ετυμολογικά
Πολύ γοητευτικές αναζητήσεις για τους εραστές των λέξεων, αλλά, από όσα έχω αντιληφθεί και για τους μαθητές μας, που με λαχτάρα δέχονται κάθε σταγόνα δροσιάς σε αυτό το άνυδρο τοπίο που μοιάζει να είναι η Χημεία ή Χυμεία ή Χυμία. Μια τέτοια συζήτηση που ανοίγει στην τάξη, ένα παιχνίδι με κάρτες πάνω στον Περιοδικό Πίνακα, μια ματιά στην ιστορία του Λαβουαζιέ και φυσικά και, πάνω από όλα μια πειραματική διαδικασία θα έπρεπε να είναι ο κανόνας και όχι εξαίρεση σε μια διδασκαλία που αναγκαζόμαστε να κάνουμε σε πνεύμα χαρτοχημείας και ασκησιολογίας ατελείωτης και παράλογης.
Γιώργο σε ευχαριστούμε πολύ και γι΄ αυτή την ανάρτηση!!!
Υ.Γ1 Ανακάλυψα ένα αρχείο (ίσως 20ετίας) του Ανδρέα Κασσέτα με τίτλο “Η Χημεία μια, οι γλώσσες “ένα σωρό” κατά το:
http://users.sch.gr/kassetas/000Synedrio04.htm
Υγ2: Εδώ μια εικόνα που είχα βρει παλιότερα στο διαδίκτυο (δυστυχώς δεν έχω την πηγή) .
καλησπέρα Στέλλα
ακολουθώντας το πνεύμα του αρχείου που κοινοποίησες
και με εφόδιο την ακόλουθη δημοσίευση στο Journal of Chemical Education
προτείνω να δούμε τι ισχυρίζεται και μια ακόμα σπουδαία παράδοση
για την ετυμολογία της λέξης Χημεία,
που ενισχύει την άποψη ότι η προέλευση της λέξης είναι κόμπος άλυτος, όπως καταλήγει η προηγούμενη επιστολή του R. F. Trimble
βασικό στοιχείο της ταοϊστικής φαρμακολογίας υπήρξε το οξείδιο του υδραργύρου, που κι καλά εξασφάλιζε μακροζωία
ονομάστηκε Jin Yi Jing και Kim Yech, δηλαδή Χρυσός Χυμός
το ελιξίριο και η τεχνική του πέρασε απ τους κινέζους στους άραβες και το kimyech ακούστηκε στα αραβικά ως kimiya και με την προσθήκη του γνωστού άρθρου προέκυψε το al kimiya
ξεκινήσαμε με τη χρήση της λέξης χυμία από τους χώρους φαγητού & ποτού που το υιοθέτησαν ως προσδιορισμό
η αναφορά στην Αλχημεία προκαλεί να επανέλθουμε σε λίγα ακόμα σχετικά μαγαζιά που υπόσχονται με τον τρόπο που επιγράφονται, συνταγές με έμπνευση απ αυτή τη μυθική τεχνολογία
στην Αθήνα και στο Βόλο