Πανελλαδικές Εξετάσεις. Μπορούν να καταργηθούν;

Ας ξεκινήσουμε «λύνοντας μια παρεξήγηση»!  Ο όρος Πανελλαδικές Εξετάσεις  είναι παραπλανητικός, αφού δεν πρόκειται για εξετάσεις αλλά για διαγωνισμούς! Και αυτό γιατί οι θέσεις σε κάθε σχολή είναι συγκεκριμένες, οπότε δεν παίζει ρόλο η απόδοση ενός υποψηφίου αλλά η σειρά κατάταξής του σε σχέση με τους συνυποψηφίους του. Αν επρόκειτο για εξετάσεις, η βάση κάθε σχολής θα έπρεπε να καθορίζεται εκ των προτέρων, ενώ καθορίζεται εκ των υστέρων, με στόχο την κάλυψη του συγκεκριμένου αριθμού εισακτέων που προβλέπεται για την κάθε σχολή. Επίσης, επειδή ακριβώς πρόκειται για διαγωνισμούς, το επίπεδο δυσκολίας των θεμάτων δεν παίζει απολύτως κανένα ρόλο ως προς την εισαγωγή ενός υποψηφίου σε μια συγκεκριμένη σχολή, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται και πάρα τις πάμπολλες σχετικές συζητήσεις στα Μ.Μ.Ε.

Τι μπορεί να αντικαταστήσει το θεσμό των Πανελλαδικών Διαγωνισμών;

Πολύς λόγος γίνεται το τελευταίο διάστημα για κατάργηση των Πανελλαδικών Διαγωνισμών. Ωστόσο, για να καταργηθούν  ή έστω για να αμβλυνθεί το πρόβλημα του υπερβολικού αριθμού υποψηφίων σε σχέση με τον αριθμό των εισακτέων,  θα έπρεπε:

1. Να αυξηθούν υπερβολικά οι θέσεις των εισακτέων στις σχολές υψηλής ζήτησης. Η λύση όμως αυτή είναι κατ’ αρχάς αδύνατο να εφαρμοστεί πρακτικά, αφού κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πολύ μεγαλύτερη χρηματοδότηση των ΑΕΙ, τη στιγμή που λόγω της οικονομικής κρίσης η χρηματοδότησή τους διαρκώς μειώνεται. Αλλά και να μπορούσε να εφαρμοστεί η συγκεκριμένη λύση, δε θεωρώ ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αφού πολλές σχολές έχουν ήδη πολύ περισσότερες θέσεις από αυτές που μπορούν να καλυφθούν από τις ανάγκες της αγοράς, με αποτέλεσμα η ανεργία σε πολλούς κλάδους, όπως  μηχανικούς, δικηγόρους,  καθηγητές αλλά και γιατρούς, να έχει φτάσει στο ζενίθ.
2. Να γίνεται η επιλογή των εισακτέων με άλλες διαδικασίες, λύση που προβάλλεται από την παρούσα κυβέρνηση. Αυτό που τελευταία προτείνεται είναι να γίνεται η επιλογή στο Λύκειο με την απόκτηση ενός εθνικού απολυτηρίου, το οποίο θα αποτελεί και το διαβατήριο για τα ΑΕΙ. Ωστόσο, αν δεχτούμε ότι ακόμα κι ο θεσμός των Πανελλαδικών Διαγωνισμών, που κατά γενική ομολογία είναι ένας αξιόπιστος θεσμός, έχει κι αυτός τις αδυναμίες του ως προς το αδιάβλητο (για παράδειγμα, υπόνοιες για επιλογή της επιτροπής των εξετάσεων όχι με κλήρωση, όπως προβλέπει ο σχετικός νόμος, αλλά με καθαρά κομματικά κριτήρια, ή μη δημοσιοποίηση μετά το πέρας των εξετάσεων των ονομάτων όλων των μελών της επιτροπής κ.λπ.), μπορεί να φανταστεί κανείς πόσο επικίνδυνη είναι η παραπάνω λύση, εφόσον δε διασφαλίζει σε καμία περίπτωση ότι η επιλογή για τα ΑΕΙ θα γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια και άρα με αξιοκρατικό τρόπο.
3. Να ελαττωθεί ο αριθμός των υποψηφίων για τις σχολές των ΑΕΙ. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε ελαττώνοντας τον αριθμό των αποφοίτων του Λυκείου, κάτι που δεν είναι σωστό, είτε κάνοντας πιο ελκυστική την Τεχνική εκπαίδευση. Η τελευταία αυτή επιλογή δεν έχει ποτέ υιοθετηθεί από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, αντίθετα η Τεχνική Εκπαίδευση εδώ και πολλά χρόνια έχει παραμεληθεί και αποτελεί δυστυχώς το χώρο εναπόθεσης των «κακών», στην ουσία των οικονομικώς αδυνάτων, μαθητών. Η λύση όμως της ενίσχυσης των Τεχνικών Λυκείων είναι κατά τη γνώμη μου προς τη σωστή κατεύθυνση. Βέβαια, αυτό σημαίνει γενναία χρηματοδότηση, αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών, ώστε να συμβαδίζουν με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, καθιέρωση επαγγελματικών δικαιωμάτων και, φυσικά, απαγκίστρωση από την ιδεοληψία του ενιαίου Λυκείου.

Ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν στους Πανελλαδικούς Διαγωνισμούς για τη βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης

Η ενίσχυση της Τεχνικής Εκπαίδευσης μπορεί να αμβλύνει το πρόβλημα του υπερβολικού αριθμού των υποψηφίων για τις σχολές των ΑΕΙ, δεν μπορεί παρ’ όλα αυτά να το εξαλείψει και άρα να καταργήσει τους Πανελλαδικούς Διαγωνισμούς. Και αφού αυτοί δεν μπορούν να καταργηθούν, πρέπει οπωσδήποτε να εξετάσουμε τι μπορούμε να κάνουμε, για να απαλλάξουμε το θεσμό από τον αρνητικό ρόλο που έχει τώρα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και για να βελτιώσουμε την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Για την αναβάθμιση της Β/θμιας, αλλά και της Γ/θμιας εκπαίδευσης πολλά θα έπρεπε να αλλάξουν. Θα αναφερθώ ωστόσο σε δύο αλλαγές που σχετίζονται με τους Πανελλήνιους διαγωνισμούς και θεωρώ σημαντικές. Θα έπρεπε ο αριθμός των εξεταζόμενων μαθημάτων και η βαρύτητα του κάθε μαθήματος να καθορίζονται από την αντίστοιχη Πανεπιστημιακή σχολή, ενώ εξεταστέα ύλη θα έπρεπε να είναι η διδακτέα ύλη όλων των τάξεων του Λυκείου και όχι μόνο της Γ΄. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι από την Α΄ Λυκείου, πολλές φορές και από το Γυμνάσιο, η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών που έχει στόχο να πετύχει σε  κάποια πανεπιστημιακή σχολή, επικεντρώνεται αποκλειστικά στα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα. Μάλιστα, ακόμη και σε σχέση με αυτά το ενδιαφέρον των μαθητών εστιάζεται  σε συγκεκριμένα κεφάλαια, αυτά που θα εξεταστούν. Έτσι φθάσαμε σήμερα στο απαράδεκτο γεγονός να εισάγονται οι μαθητές σε τμήματα Φυσικής για παράδειγμα, χωρίς να γνωρίζουν ηλεκτρομαγνητισμό, οπτική ή θερμοδυναμική, αφού αυτά τα κεφάλαια δεν περιέχονται στην εξεταστέα ύλη των Πανελλαδικών εξετάσεων. Επιπλέον, τα φροντιστήρια, εδώ και χρόνια έχουν υιοθετήσει την τακτική από την αρχή ή τα μισά της Β΄ Λυκείου να διδάσκουν αποκλειστικά την ύλη της Γ΄ Λυκείου. Όλα τα παραπάνω συντελούν στο να απαξιώνεται το σχολείο, να χάνεται το νόημα και η ουσία της μάθησης και να μεταφέρεται το βάρος της εκπαίδευσης στα φροντιστήρια

Γενικά,  θα πρέπει να σταματήσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα να περιστρέφεται αποκλειστικά και με στρεβλό τρόπο γύρω από τους Πανελλήνιους Διαγωνισμούς  που «μονοπωλούν» το ενδιαφέρον όλων. Θα πρέπει το Σχολείο να προσφέρει στους μαθητές μια καθολική και ποιοτική παιδεία, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις απαιτήσεις της εποχής.

Τελευταία σημαντική παρατήρηση. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, οι αλλαγές στους Πανελλαδικούς Διαγωνισμούς θα πρέπει να γίνονται με μεγάλη φειδώ και με κοινωνική αλλά και διακομματική συναίνεση. Θα πρέπει επιτέλους να χαραχθεί μια διακομματική στρατηγική για την εκπαίδευση και να πάψει τουλάχιστον ο χώρος της Παιδείας να αποτελεί ένα ακόμη οχυρό του εκάστοτε κομματικού κράτους.