by 
Η συνέντευξη αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του εγχειρήματος ‘Αρχεία για την Ιστορία της Κβαντικής Φυσικής’ (Archives for the History of Quantum Physics) του Αμερικανικού Ινστιτούτου Φυσικής (AIP), το οποίο περιλαμβάνει ηχογραφήσεις και μεταγραφές συνεντεύξεων προφορικής ιστορίας με περίπου εκατό φυσικούς. Οι πρωταγωνιστές συζητούν για τις καταβολές τους, για το πώς απέκτησαν ενδιαφέρον για τη φυσική, για την εκπαίδευσή τους, για τους ανθρώπους που τους επηρέασαν, για τις σταδιοδρομίες τους – συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιδράσεων στην έρευνά τους και για την κατάσταση της ατομικής, πυρηνικής και κβαντικής φυσικής κατά την περίοδο που εργάστηκαν. Οι συζητήσεις εστιάζουν σε επιστημονικά θέματα, για αυτά που συνέβησαν μεταξύ του 1900 και 1930, με έμφαση στην ανακάλυψη και τις ερμηνείες της κβαντομηχανικής τη δεκαετία του 1920.
Η συνέντευξη που παραχώρησε ο Werner Heisenberg αποτελείται από 12 συναντήσεις, οι οποίες έλαβαν χώρα από το φθινόπωρο του 1962 έως το καλοκαίρι του 1963. Οι 10 πρώτες γίνονται από τον Thomas Kuhn και οι 2 τελευταίες από τον Kuhn και τον John Heilbron.
Η εκτεταμένη αναφορά στο έργο του Kuhn επιδιώκει να προκαλέσει την προσοχή, όχι μόνο στις απαντήσεις του Heisenberg, αλλά και στις ερωτήσεις που τις προκάλεσαν. Κάποια σημεία της συνέντευξης μπορεί να θεωρηθούν τεχνικά σε σχέση με την εξέλιξη της κβαντομηχανικής. Αν ο αναγνώστης κουραστεί ας τα παραλείψει, προκειμένου να απολαύσει τις απαντήσεις που σχετίζονται με τις πανεπιστημιακές σπουδές στη φυσική την περίοδο του Μεσοπολέμου αλλά και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η συνέντευξη αποτελεί μεταγραφή προφορικού λόγου και όχι λογοτεχνικό κείμενο. Πρέπει να διαβαστεί με την επίγνωση ότι οι αναμνήσεις ενός γεγονότος συχνά διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, ενώ μπορούν να μεταβληθούν με την πάροδο του χρόνου για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένων των μεταγενέστερων εμπειριών, των αλληλεπιδράσεων με άλλους και των συναισθημάτων για το γεγονός.
Τα όποια λάθη στην ελληνική μετάφραση βαραίνουν φυσικά τον γράφοντα, ο οποίος δεν είναι επαγγελματίας μεταφραστής. Η μετάφραση επιχειρήθηκε να παραμείνει πιστή στο κείμενο και οι παρεμβάσεις είναι ελάχιστες. Κάθε παρατήρηση είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτη.
Η συνέντευξη θα ανεβαίνει τμηματικά, ώστε να διευκολύνει τόσο την ανάγνωση, όσο και τη μετάφραση των τμημάτων της.
Καλημέρα Αποστόλη.
Σε ευχαριστούμε για την νέα προσφορά, με την 2η συνάντηση. Προσωπικά μου άρεσε περισσότερο από την 1η…
Ας τονίζω δυο πράγματα:
Στο Ινστιτούτο του Sommerfeld το μαθηματικό μέρος έπρεπε να είναι τέλειο και σύμφωνο με τις συνηθισμένες μεθόδους. Όμως κάθε εξίσωση έπρεπε να κατανοείται, δηλαδή ο φοιτητής έπρεπε να είναι ικανός να πει για κάθε εξίσωση: «αυτός ο όρος σημαίνει αυτό».
Αργότερα στο Göttingen, ο Born ήταν περισσότερο μαθηματικός και τον ενδιέφερε αν μια λύση υπήρχε πραγματικά και πώς μπορεί να αποδείξει κανείς ότι μια εξίσωση πρέπει να έχει μια λύση ή περισσότερες – ερωτήματα δηλαδή μαθηματικής περισσότερο φύσης.
Η ύπαρξη λύσεων δεν ήταν ποτέ πρόβλημα για τον Sommerfeld. Θεωρούσε πάντοτε δεδομένο, ότι τα μαθηματικά θα δουλέψουν με κάποιο τρόπο, σε βαθμό που δεν φοβόταν καν τις ασυνέπειες του μαθηματικού σχήματος. Έλεγε: «Αν δεν δουλέψει αυτό, μπορούμε πάντα να υποθέσουμε ότι υπάρχει ένα παρεμφερές που θα δουλέψει και το φυσικό περιεχόμενο θα είναι το ίδιο». Το πρόβλημα λοιπόν των αυστηρών μαθηματικών δεν ενδιέφερε τον Sommerfeld.
Ενδιαφέρουσα η διαφορετική αντιμετώπιση μεταξή Sommerfeld και Born!
Τώρα ας μιλήσω για το σεμινάριο του Sommerfeld. Δεν εννοώ τα μαθήματα, αλλά μια από τις τρεις, τέσσερις αίθουσες του Sommerfeld στο Ινστιτούτο του. Υπήρχε μια αίθουσα, όπου επιτρεπόταν να κάθονται οι νέοι φυσικοί και προφανώς μόνο αυτοί που ενδιαφέρονταν πραγματικά για την επιστήμη και ήθελαν να κάνουν κάτι μόνοι τους. Ήταν φοιτητές που ίσως αργότερα θα έπαιρναν ένα διδακτορικό και τα σχετικά. Όταν έμπαινες στο Ινστιτούτο, θα έβρισκες ίσως πέντε ή έξι φοιτητές να διαβάζουν εγχειρίδια στην αίθουσα, ενώ υπήρχε κι ένας βοηθός. Κατά τη διάρκεια των πρώτων εξαμήνων μου με το Sommerfeld, βοηθός ήταν ο Wentzel2 και δεύτερος βοηθός ο Pauli. Καθόμασταν λοιπόν στο σεμινάριο και αν είχαμε κάποια απορία, απευθυνόμαστε σ’ αυτούς. Έτσι, άρχισα να συζητώ με τον Pauli για την άποψή του σχετικά με τις νέες εξελίξεις στη φυσική. Το σεμινάριο αυτό ήταν ταυτόχρονα και ένα είδος αγοράς, στην οποία ανταλλάσσαμε απόψεις για τις πιο μοντέρνες εξελίξεις. Για παράδειγμα θα ερχόταν κάποιος το πρωί και θα έλεγε: «διαβάσατε το νέο τεύχος της Physikalische Zeitschrift ήτων Proceedings of the Royal Society; Υπάρχει ένα άρθρο για…».
Διαβάζοντας τα παραπάνω, ζήλεψα. Η πρώτη μου σκέψη ήταν:
πέρασα και γω απο Πανεπιστήμιο;
Καλή δύναμη για την συνέχεια Αποστόλη…
Καλημέρα
Διονύση στα ίδια που ανέδειξες απ’ την 2η συνέντευξη.
Σχετικά με την αντίληψη του Sommerfeld για τα μαθηματικά ως εργαλείο στη φυσική και όχι ως τοτέμ λογικής αυστηρότητας, με τα λόγια του Heisenberg και με ευθεία αναφορά στον Καραθεοδωρή αλλά και στον Hardy:
Υπήρχε κάποιος από τους μαθηματικούς, που του άρεσε ο τρόπος του Sommerfeld και τον υποστήριξε ενάντια στους άλλους. Ήταν ο Έλληνας μαθηματικός Καραθεοδωρή στο Μόναχο, στενός φίλος του Έλληνα υπουργού εξωτερικών. Άκουγα συζητήσεις μεταξύ του Καραθεοδωρή και των άλλων μαθηματικών και ο Καραθεοδωρή τόνιζε πάντα:
«ο Sommerfeld είναι εντάξει. Βλέπει ότι υπάρχουν ακόμη κάποιες αντιφάσεις αλλά πορεύεται στη φυσική με τον ίδιο τρόπο που ένας μαθηματικός το κάνει στα μαθηματικά. Γνωρίζει πρώτα τη λύση και στη συνέχεια προσπαθεί να το αποδείξει. Για ένα καλό μαθηματικό δεν ισχύει ποτέ το αντίστροφο – να βρει πρώτα την απόδειξη. Πρέπει πρώτα να γνωρίζεις τι πρέπει να αποδείξεις και μόνο τότε θα το κάνεις πολύ αργότερα».
Την ίδια στάση κρατούσε, απ’ ό,τι ξέρω, ο μαθηματικός Hardy στο Cambridge. Γνωρίζετε ότι υπήρχε μια μάλλον περίεργη σχέση μεταξύ του Hardy και του νεαρού Ινδού μαθηματικού Ramanujan. Ο Ramanujan ήταν περίπτωση ανθρώπου, που επινοούσε μαθηματικούς νόμους, οι οποίοι τις περισσότερες φορές ήταν απολύτως σωστοί, αλλά δεν μπορούσε να αποδείξει κανέναν από αυτούς. Ο Hardy πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του αποδεικνύοντας τα θεωρήματα του Ramanujan – o Hardy είδε αυτή την πλευρά του παιχνιδιού καθαρότερα από άλλους.
Νομίζω ότι έχω ακόμη ένα βιβλίο του Snow, στο οποίο βρήκα μια δήλωση του Hardy, η οποία έλεγε περίπου, ότι εκείνα τα πράγματα στην επιστήμη, τα οποία γίνονται με λογικά επιχειρήματα, δεν αξίζουν τίποτα. Πρέπει να βρω το βιβλίο στη βιβλιοθήκη μου – θα το βρω σύντομα, διότι μου είχε κάνει τόση εντύπωση, που είχα υπογραμμίσει τη δήλωση του Hardy.
Επίσης,
Ο Pauli, υπό αυτή την έννοια, ήταν γνήσιος μαθητής του Sommerfeld – δεν ενδιαφερόταν για αποδείξεις. Τον von Neumann, καθώς ήταν εξαιρετικός μαθηματικός, τον ενδιέφεραν φυσικά οι αυστηρές αποδείξεις. Ο von Neumann είπε στον Pauli: «μπορώ να δείξω αυτό κι αυτό» και ο Pauli απάντησε: «αν μια απόδειξη ήταν σπουδαία για τη φυσική, τότε θα γινόσουν εξαίρετος φυσικός».
Ο Heisenberg δεν ξεχνά ότι κατά την μαθητεία του στα φροντιστήρια ασκήσεων του Sommerfeld, έμαθε πώς να συμμαζεύει τις λύσεις των 20 σελίδων που αρχικά έκανε σε 2 μόνον σελίδες.
Ούτε εγώ παραγνωρίζω ότι η κομψότητα στην μαθηματική πραγμάτευση είναι αρετή και ομορφιά. Παράλληλα όμως δεν ξεχνώ την έμφαση που αποδώσαμε εδώ στο ylikonet, για μαθηματικές πραγματεύσεις χωρίς ισχυρή αξιωματική ή λογική βάση.
Ίσως αυτή η επιδίωξη να έχει την αξία της στα πλαίσια της σχολικής μαθητείας, είναι όμως άσχετη με τον τρόπο που εργάζεται η επιστήμη.
Επίσης Διονύση διερωτάσαι – δικαιούμαι επαναδιατυπώσω την διερώτηση στον πληθυντικό: «περάσαμε και μεις από Πανεπιστήμιο;»
Ο ίδιος ο Heisenberg σχολιάζει κάπου αλλού, σχετικά:
«Σήμερα στη Γερμανία (1963) δεν υπάρχει ελπίδα, διότι υπάρχουν πάρα πολλοί φοιτητές. Για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος γιός μου σπούδασε νομική στο πανεπιστήμιο του Μονάχου. Συνυπήρχε, ακόμη και στις ασκήσεις, με άλλους 800 φοιτητές. Οπότε τί; Δεν έχει μιλήσει ποτέ με κανένα καθηγητή. Απλά άκουγε και συνομίλησε με λίγους βοηθούς – νομίζω ότι στα έξι χρόνια σπουδών του μίλησε τρεις ή τέσσερις φορές με ένα καθηγητή. Είναι θλιβερό και είναι συνέπεια των τόσο πολλών φοιτητών…»
Δυο ακόμα παρατηρήσεις.
Το εργαστήριο του Rutherford και το σπουδαστήριο του Sommerfeld υπήρξαν χώροι παραγωγής σπουδαίας επιστήμης αυτή την εποχή. Ο πρώτος πειραματικής – ο δεύτερος θεωρητικής φυσικής. Η περίπτωσή αυτών των δύο δασκάλων φυσικής αποτιμάται όχι μόνον απ’ το έργο τους αλλά κυρίως απ’ το ότι δημιούργησαν Σχολές Φυσικής. Η πρώτη ενέπνευσε και αιματοδότησε τους μεγάλους επιταχυντές της Δύσης – η δεύτερη, τουλάχιστον, την Σχολή της Κοπεγχάγης.
Ο Σ. Τραχανάς στον «Κύκλο – επιστήμη και δημοκρατία σε ανήσυχους καιρούς», θεωρεί ότι η ανάπτυξη της κβαντομηχανικής στην Γερμανία του Μεσοπόλεμου οφείλεται στο κοινωνικό κύρος της επιστήμης, που ωθούσε τα καλύτερα μυαλά στη φυσική, στο ανοιχτό σε ανήσυχους νέους πανεπιστημιακό μικροπεριβάλλον και στον επιστημονικό διεθνισμό που επικρατούσε τότε στην Γερμανία.
Ο Heisenberg, απ’ τους πρωταγωνιστές της εποποιίας που συζητάμε, προσεγγίζει το ίδιο ζήτημα ως εξής:
«Αυτή η διαφορά μεταξύ πειραματικής και θεωρητικής φυσικής εμπεριείχε ήδη, θα έλεγα, μια πολιτική συνιστώσα εκείνο τον καιρό. Η πειραματική φυσική μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν σε δυσχερή κατάσταση στη Γερμανία για καθαρά οικονομικούς λόγους – δεν υπήρχε εξοπλισμός. Έτσι είχε μάλλον μικρή πρόοδο, σε αντίθεση με τους θεωρητικούς όπως ο Sommerfeld. O Einstein ήταν πολύ διάσημος για αυτά που είχε επιτύχει, ενώ οι πειραματικοί δεν ήταν τόσο γνωστοί. Αυτή η αγανάκτηση λόγω οικονομικών και άλλων παραγόντων τους έκανε να μισούν τους θεωρητικούς, των οποίων η ζωή ήταν πολύ ευκολότερη. Αυτή είναι μια από τις συνιστώσες, που συνεισέφεραν στο όλο θέμα και επηρέασε λιγότερο ή περισσότερο ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθενός».
Η προσέγγιση Heisenberg αναφέρεται βέβαια στον εσωτερικό κόσμο της επιστήμης στη Γερμανία του Μεσοπόλεμου, δηλαδή θεωρητικοί έναντι πειραματικών. Δεν θεωρώ ότι αμφισβητείται η άποψη του Τραχανά που παράθεσα, αλλά εκτιμώ ότι ο Heisenberg ερμηνεύει πιο άμεσα την άνθιση της κβαντομηχανικής σε Γερμανία και Δανία αυτή την περίοδο.
Καλημέρα παιδιά. Ας δούμε πώς συνοψίζει ο ίδιος ο Heisenberg την επίδραση των δασκάλων του: “Από τον Sommerfeld διδάχτηκα την αισιοδοξία, από τους ανθρώπους στο Göttingen μαθηματικά και από τον Bohr φυσική”.
Όσον αφορά το ερώτημα: “περάσαμε κι εμείς από το πανεπιστήμιο;”, ας έχουμε επίσης στο μυαλό μας, ότι την εποχή εκείνη η επιστήμη ήταν σε αναβρασμό. Ήταν μια – κατά Kuhn – περίοδος κρίσης, πριν την ανάδυση του νέου Παραδείγματος.
Καλησπέρα Αποστόλη εξαιρετική δουλειά , μια νοερή συνάντηση με τον Χάιζενμπεργκ.
Καλημέρα Σταύρο και σε ευχαριστώ. Έτσι ένιωσα κι εγώ και ξεκίνησα τη μετάφραση.
Καλησπέρα σε όλους. Ανέβηκε και η 3η συνάντηση.
Ευχαριστούμε Αποστόλη,
η επιβεβαίωση της αναγνώρισης της προσπάθειάς σου
Καλημέρα Θοδωρή. Σε ευχαριστώ για την ενημέρωση, όπως ευχαριστώ και το physicsgg για τη φιλοξενία.
Καλημέρα Αποστόλη και καλή Κυριακή.
“Συνήθως κάποιος διαβάζει περιοδικά, όταν είναι νεότερος. Μεγαλώνοντας,
θα σκέφτεται: «ας διαβάσουν οι νεότεροι και ας με ενημερώσουν». Σήμερα σπάνια διαβάζω περιοδικά. Προσπαθώ να ενημερώνομαι από τους φοιτητές μου για το τι κυκλοφορεί και μια φορά τη βδομάδα πηγαίνω στη βιβλιοθήκη και κοιτάζω τους τίτλους. Σίγουρα θα μου ξέφευγαν πολλά ενδιαφέροντα άρθρα, αν δεν άκουγα γι αυτά από τη νεότερη γενιά.”
Αυτό κάνω και γω σήμερα, Κυριακή πρωί, επανερχόμενος σε συνηθισμένες νόρμες.
Ενημερώνομαι από τους νεότερους, διαβάζοντας την 3η συνάντηση…
Κρατώ από τα παραπάνω για την Αρχή της Αντιστοιχίας και την διαφορετική στάση Bohr και Sommerfeld:
Ναι, θα μπορούσε να το δει κάποιος έτσι. Όταν μιλάς για μοντέλο, εννοείς κάτι που μπορεί να περιγραφεί μόνο μέσω κλασικής φυσικής. Από τη στιγμή που απομακρύνεσαι απ’ αυτή, δεν μπορείς να γνωρίζεις, με αυστηρό τρόπο, τι μπορεί να σημαίνει ένα μοντέλο, διότι οι λέξεις χάνουν πλέον τη σημασία τους – κι αυτό ήταν ένα δίλημμα. Διότι αν κάποιος χρησιμοποιούσε ένα μοντέλο για να υπολογίσει τα ενεργειακά επίπεδα και ταυτόχρονα απομακρυνόταν από την κλασική φυσική – με την εισαγωγή του pdq – τότε λειτουργεί με ασυνέπεια.
Ο Sommerfeld αναζητούσε αυστηρούς μαθηματικούς νόμους, οι οποίοι να απομακρύνονται από το μοντέλο, ενώ ο Bohr προσπαθούσε να παραμείνει στο μοντέλο, αφήνοντας έξω ταυτόχρονα την κλασική μηχανική. Προσπαθούσε να κρατήσει τις λέξεις και τις εικόνες, χωρίς τη σημασία τους.
Αμφότερα είναι δυνατά σε μια τέτοια κατάσταση, διότι οι λέξεις δεν συμμορφώνονται πλέον με τα πράγματα. Δεν μπορείς να συλλάβεις τα πράγματα μέσω των λέξεων, οπότε τι κάνεις;
Η απόδραση του Sommerfeld από την κατάσταση γινόταν πάντα με αυστηρά μαθηματικά σχήματα, ενώ του Bohr με τη φιλοσοφία των πραγμάτων. Ίσως αυτή να είναι η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των δύο.
Ο Sommerfeld δεν ήταν ποτέ φιλόσοφος, τον ενδιέφεραν οι μαθηματικοί νόμοι, οι αυστηροί νόμοι της φύσης. Δεν τον ενδιέφεραν όμως αυτά τα θολά, προβληματικά χαρακτηριστικά της φύσης, όπου δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις συνηθισμένες λέξεις για να περιγράψεις την κατάσταση. Θυμάμαι, όταν του έστειλα το τελευταίο άρθρο μου για τις Σχέσεις Απροσδιοριστίας, ‘Σχετικά με το περιγραφικό περιεχόμενο της κβαντοθεωρητικής Κινηματικής και Μηχανικής’ (‘Über den anschaulichen Inhalt der quantentheoretischen Kinematik und Mechanik’), μου απάντησε:
«μπορεί το άρθρο σου να είναι καλό, αλλά ο τίτλος δεν μου αρέσει.
Θα έπρεπε να το ονομάσεις ‘σχετικά με το μη περιγραφικό περιεχόμενο’». Αυτό δείχνει τον τρόπο του Sommerfeld.
O Bohr νομίζω από νέος ενδιαφερόταν για τους περιορισμούς που έχουμε, όταν
εκφραζόμαστε, για τους περιορισμούς που θέτουν οι λέξεις, το πρόβλημα του να μιλάς για πράγματα, γνωρίζοντας ότι οι λέξεις δεν τους αντιστοιχούν πάντα. Αυτός ο τρόπος σκέψης ήταν εντελώς ξένος για τον Sommerfeld – δεν θα του περνούσε απ’ το μυαλό ποτέ κάτι τέτοιο.
Μια λέξη:
“Ο Bohr είπε, ότι όταν παράγεται μια λέξη, ανυψώνει κάτι στο πλήρες φως της συνείδησης, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί πολλά άλλα που βρίσκονται κρυμμένα, να αναδυθούν στο συνειδητό. Συνεπώς μια λέξη είναι ένα πολύπλοκο πράγμα, που δεν μπορεί να αποδοθεί μονοσήμαντα στη γλώσσα των μαθηματικών.”
Από την πρόβλεψη στην εκλογίκευση:
Αυτή είναι μια κατάσταση που μου έχει συμβεί τόσο συχνά, ώστε θεωρώ δεδομένο ότι
συμβαίνει σχεδόν σε κάθε θεωρητικό φυσικό στον κόσμο. Διαθέτει κάποιες εικόνες για τον κόσμο και αν μελετήσει προσεκτικά τι δείχνουν τα πειράματα, μπορεί να μαντέψει σωστά λίγο πολύ πώς είναι τα πράγματα. Αλλά η εκλογίκευση μπορεί να του πάρει δέκα ή και παραπάνω χρόνια. Είναι μια μακρά διαδικασία.
Και ένα παλιομοδίτης:
Ο Sommerfeld είχε κατά κάποιο τρόπο παλιομοδίτικες απόψεις για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται οι νέοι. Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι ο Pauli πάντα αργούσε να έρθει το πρωί στο ινστιτούτο, δεν ερχόταν πριν τις δώδεκα, διότι εργαζόταν ως αργά το βράδυ. Ο Sommerfeld τον ρώτησε κάποτε γιατί αργούσε και ο Pauli του είπε, ότι λειτουργούσε καλύτερα τη νύχτα.
Τότε ο Sommerfeld του είπε: «αυτό είναι λάθος, δεν λειτουργείς καλά τη νύχτα, αλλά πολύ καλύτερα νωρίς το πρωί. Έτσι αύριο θα έρθεις στο ινστιτούτο στις οκτώ».
Ο Pauli προσπάθησε να το κάνει. Ο Sommerfeld είχε πάντα παγιωμένες απόψεις σχετικά με το τί πρέπει και τί δεν πρέπει να κάνει κάποιος.
Το ίδιο και με το σκάκι: «δεν πρέπει να χαραμίζεις το χρόνο σου παίζοντας σκάκι. Αν έχεις διάθεση να καταβάλλεις προσπάθεια, καλύτερα να κάνεις φυσική. Αν θέλεις κάποιου είδους ψυχαγωγία, πήγαινε για σκι».
Ήταν κατά κάποιο τρόπο ένας παλιομοδίτης μυστικοσύμβουλος με πολύ καθορισμένες απόψεις για την ηθική, την πολιτική και την εν γένει συμπεριφορά….
Ο Sommerfeld είχε αυτή τη στάση προς τον Pauli:
«αυτός ο εξαιρετικά ταλαντούχος νεαρός, εξαιρετικά καλός στη φυσική είναι ταυτόχρονα σε κίνδυνο, λόγω των παράξενων συνηθειών του και είναι λίγο κακομαθημένος, λόγω κακής εκπαίδευσης». Έτσι έπρεπε να κάνει κάτι, για να τον βάλει στο σωστό δρόμο.
Ο Sommerfeld έλεγε:
«προκειμένου να γίνει ιδιοφυία, πρέπει να σε εκπαιδεύσω. Πρέπει να έρχεσαι στις οκτώ το πρωί».
Ο Pauli κάποτε αναγνώρισε, ότι υπήρχε ένας γέρος κύριος, που ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα γι αυτόν, διότι ήξερε ότι ήταν ιδιοφυής.
Αποστόλη, σε ευχαριστούμε για το πλούσιο …γεύμα!
Περιμένουμε τη συνέχεια.
Καλημέρα Διονύση. Το ζήτημα της σημασιολογίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και έχει απασχολήσει και εμάς στα δικά μας θέματα εδώ στο δίκτυο. Πόσες φορές δεν έχουμε διαφωνήσει για παράδειγμα για την ‘απλή αρμονική ταλάντωση’; Αν λοιπόν οι λέξεις παίζουν τέτοιο ρόλο σε ‘τετριμένες’ καταστάσεις, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για περιόδους, στις οποίες κατασκευάζονται νέες έννοιες, που δεν περιλαμβάνονται στο λεξικό της παλιάς θεωρίας.
Όσο για το δεύτερο σου σχόλιο και πάλι στη μικρογραφία του δικού μας σύμπαντος στο ylikonet, έχουμε όλοι δει πόσο οι αλληλεπιδράσεις και τα διαφορετικά στυλ επιδρούν στον καθένα από εμάς.
μετά τα μεσάνυχτα
«αυτό είναι λάθος, δεν λειτουργείς καλά τη νύχτα, αλλά πολύ καλύτερα νωρίς το πρωί. ….»
συμβουλεύει ο γερο – Sommerfeld τον νεαρό Pauli,
και μ’ αυτή την προτροπή συνάδει και η ylikonet-ική πείρα.
Τα πλέον επιθετικά σχόλια και οι συναισθηματικά υπερφορτισμένες παρεμβάσεις, γράφονται και κοινοποιούνται μετά τα μεσάνυχτα.
Τι σπουδαία δουλειά! Ευχαριστώ από καρδιάς Αποστόλη!
Καλημέρα Κώστα. Σ’ ευχαριστώ για την αποδοχή, να είσαι καλά!
Καλημέρα σε όλους. Προστέθηκε η 4η συνάντηση.